Na pomen otpada, prva asocijacija je obično vezana za sirovine koje svakodnevno upotrebljavamo i koje su nam dobro poznate. Međutim, veliki dio ukupno stvorenog otpada čini upravo otpad nastao u građevinskoj industriji. U posljednje vrijeme, suočavamo se sa sve većim problemom zagađenosti voda, vazduha i zemljišta. Uzrok tog problema, između ostalog, leži u činjenici da se količina otpadnog materijala, pa i građevinskog otpada, svakodnevno nekontrolisano gomila.
Šta predstavlja građevinski otpad?
Građevinski otpad predstavlja bilo koju vrstu otpada koji je nastao u procesu izgradnje. Kao posljedica ubrzanog razvoja građevinske industrije koja uprkos pandemiji korona virusa i dalje cvijeta, količina građevinskog otpada je iz godine u godinu u porastu u svim krajevima svijeta.
Ovaj otpad je obično sačinjen od materijala velike specifične mase koji se u ogromnim količinama upotrebljavaju u modernoj građevini, kao što su beton, čelik, gvožđe, aluminijum, asfalt, ali i od materijala kao što su drvo, gips, staklo, opeka, keramičarski proizvodi, ambalaža i dr. U Sjedinjenim Američkim Državama, čak 90% od ukupne količine građevinskog otpada potiče od rušenja objekata, dok je udio otpada koji nastaje tokom izgradnje nešto oko 10%. U nama susjednoj Srbiji građevinski otpad čini 75% od ukupno proizvedenog otpada.
Sastav i reciklaža građevinskog otpada
Najveća ekonomska aktivnost koja stvara otpad u Crnoj Gori je izgradnja i rušenje sa 37% ukupnog otpada (prema EuroStat-u).
Građevinski otpad često uključuje i male količine opasnih materija i elemenata koji zahtijevaju drugačije odlaganje od većine građevinskog otpada, kao što su fluorescentna svijetla, baterije i druga elektro oprema. Ovom vrstom otpadnih proizvoda se upravlja odlaganjem na deponiju, reciklirajem materijala za novu i ponovnu upotrebu, spaljivanjem otpada ili direktnom ponovnom upotrebom na licu mjesta. Međutim, statistike u svijetu i regionu, a posebno u Crnoj Gori, pokazuju da se ne reciklira ni približno dovoljno. Preduzeća koja se bave reciklažom materijala često moraju da se takmiče sa niskim troškovima deponija i relativno niskom cijenom novih građevinskih proizvoda.
Reciklaža i ponovna upotreba materijala
Cirkularna ekonomija predstavlja regenerativni ekonomski sistem u okviru kojeg se proizvodni resursi, otpad, emisija otpada i energetski odliv bitno umanjuju usporavanjem, zaokruživanjem i produžavanjem energetskih i materijalnih ciklusa u proizvodnji. To se ostvaruje prije svega osmišljavanjem i stvaranjem proizvoda na takav način da im se maksimalno produži životni vijek, ali i održavanjem i reciklažom.
Upotreba ovoga sistema u svrhu rješavanja problema sa gomilanjem građevinskog otpada definitivno može doprinijeti rješavanju ovoga problema koji je evidentno godinama sve veći.
Hijerarhija otpada je nacionalno i međunarodno prihvaćen koncept koji se koristi za utvrđivanje prioriteta i usmjeravanje napora u upravljanju otpadom.
Alternative u procesu upravljanja građevinskim otpadom uključuju prevenciju, smanjenje, ponovnu upotrebu, recikliranje, obnavljanje energije, (tretman) i odlaganje.
Važno je istaći da je jedan od najvažnijih koraka prilikom reciklaže razvrstavanje (sortiranje) otpada na licu mjesta. Građevinski otpad može sadržati opasne materije, tj. opasne vrste otpada u sebi, kao npr. izolacijski azbestni otpad, ulja, otpadne boje, lakove, razređivače, akumulatore, baterije i dr. Takođe, pri razvrstavanju otpada važno je ukloniti štetne primjese, kao što su kreč, gips, glina, humus i slično.
Mnogi elementi građevinskog otpada se mogu (i moraju) reciklirati. Šljunak se može drobiti i ponovo koristiti u građevinskim projektima. Dotrajala drvena građa je pogodna za ogrijev i malč; usitnjeni beton se može iskoristiti kao osnovni sloj za izgradnju prilaza i pješačkih staza; drobljeni asfalt se može pomiješati sa novim i ponovo koristiti za asfaltiranje; čelik, aluminijum i bakar se mogu topiti i ponovo preraditi za nove proizvode od metala.
Ovo su samo mali primjeri reciklaže otpadnog građevinskog materijala, opet dovoljno veliki da savremenom čovjeku otvore nove vidike okrećući ga ka principima zelene gradnje u cilju očuvanja životne sredine.
Deponija
Tradicionalni način odlaganja građevinskog otpada je slanje na deponije. Slanje otpada direktno na deponiju izaziva mnoge probleme kao što su: rasipanje prirodnih resursa, povećavanje troškova izgradnje, posebno procesa transporta, zauzimanje velike površine zemlje, smanjenje kvaliteta zemljišta, zagađenje vode i vazduha, itd.
Neke određene komponente građevinskog otpada, poput gipsanih ploča, opasne su kada se odlože na deponiju. Gipsane ploče se razgrađuju u specifičnim uslovima deponije, oslobađajući vodonik-sulfid, otrovni gas.
Foto: arhingreen.rs – Izgradnja deponije
Tamo gdje reciklaža nije opcija, odlaganje građevinskog otpada i opasnih materija mora da se izvrši u skladu sa zakonima.
Tretman građevinskog otpada u Evropskoj uniji
U Evropskoj uniji stavljen je značajan naglasak na reciklažu građevinskog materijala i usvajanje ideologije „od kolijevke do groba“ kada je u pitanju projektovanje, izgradnja i rušenje zgrada. U Protokolu EU o upravljanju građevinskim otpadom i otpadom od rušenja iz 2016. godine, naglašavaju se prednosti koje se ne odnose na finansijsku dobit od recikliranja, kao što je otvaranje novih radnih mjesta i smanjeno odlaganje otpada. Takođe se stavlja akcenat na razmatranje geografije ponude i potražnje; ako su postrojenja za reciklažu bliže urbanim područjima nego kamenolomi agregata, to može podstaći kompanije da koriste ovaj reciklirani proizvod čak i ako u početku nije jeftiniji.
Recikliranje kao finansijski razuman izbor
EU apeluje na lokalne vlasti koje izdaju dozvole za rušenje i renoviranje objekata da obezbijede poštovanje visokokvalitetnog plana upravljanja otpadom, i naglašavaju potrebu za praćenjem nakon rušenja kako bi se utvrdilo da li se implementirani planovi poštuju. Oni takođe predlažu korišćenje oporezivanja kako bi se smanjila ekonomska prednost deponija i kako bi se stvorila situacija u kojoj recikliranje postaje finansijski prihvatljiv izbor. Međutim, oni ističu činjenicu da bi porez trebalo da se primjenjuje samo na otpadne materijale koji se mogu reciklirati. Cilj ovih mjera je da se građevinski otpad zadrži izvan deponija, a istovremeno smanje troškovi izgradnje. U razvijenim zemljama Evrope, poput Holandije i Danske, reciklira se čak i do 90% ukupne količine građevinskog otpada.
Probleme sa građevinskim otpadom ne treba isključivo posmatrati na globalnom nivou, tačnije na nivou velikih kompanija, već na nivou pojedinca, tako da svako ko gradi, uklanja ili održava objekat treba da vodi računa o tome da otpad bude odgovarajuće tretiran i da se pri izgradnji što više koriste materijali koji se mogu reciklirati.
Prir. S.Đ.
Izvor: https://arhingreen.rs/ https://www.zerowastemontenegro.me/en/
