Bioklimatska arhitektura predstavlja granu arhitekture, koja prilikom projektovanja objekata, uzima u obzir klimatske uslove i nastoji da iskoristi raspoložive prirodne resurse kako bi ograničila potrošnju energije.
Analiza klime i lokacije od suštinskog je značaja za projektovanje održivih zgrada. Na primjer, u mjestima gdje je izrazito hladna klima, objekti treba da budu projektovani sa velikim prozorskim otvorima kako bi prostorije bile što osunčanije. U toplijim krajevima, arhitektura obično teži da sunčevo zračenje svede na minimum i učini ga indirektnim. U mjestima sa hladnijom klimom objekti se često podižu iznad zemlje i izbjegavaju kontakt prizemlja sa tlom. Nasuprot tome, u oblastima gdje je klima vrela i suva, kuće su često djelimično ukopavane u zemlju kako bi se obezbijedilo sklonište od ekstremnih vrućina.
Zgrada izgrađena u skladu sa pasivnim solarnim principima, ne mora biti skuplja od klasične, jer je suština pasivne solarne arhitekture upravo u adekvatnom i funkcionalnom dizajnu, a ne u upotrebi određene tehnologije. Takav pristup projektovanju i izgradnji objekata može rezultirati uštedom u količini goriva za grijanje i do 90 odsto. Važno je najprije pravilno orjentisati objekat prema stranama svijeta, vodeći računa o tome da duža strana objekta, lociranog na sjevernoj zemljinoj hemisferi, bude osunčana sa juga, i obratno. Velike staklene površine treba predvidjeti na sunčanoj stani kako bi prostor imao dovoljnu količinu toplote u zimskom periodu. U cilju sprečavanja preteranog prodora toplote u ljetnjim mjesecima, objekat mora biti opremljen elementima poput strehe, brisoleja i drugih sistema za zaštitu od sunca.
Koncept “Sokratove kuće”
Osnovni principi bioklimatske arhitekture poznati su od antičkih vremena, a mogu se ilustrovati primjerom Sokratove kuće. Sokrat, grčki klasični filozof, razmatrao je prije 2500 godina uticaj Sunca na oblik, konstrukciju i izgled kuće. „Sokratova kuća“ je u osnovi trapezoidnog oblika s južno orjentisanom bazom i krovom koji pada prema sjeveru u cilju smanjenja udara sjevernih vjetrova. Sjeverni zid je masivne konstrukcije jer u ono vrijeme nisu postojali kvalitetni termoizolacioni materijali što je nadoknađivano debljinom zida. Uloga južno orijentisanog trijema bila je da blokira visoko ljetnje sunce, a da niske zimske zrake sunca propušta duboko u prostorije.
Jedan od najčuvenijih svjetskih arhitekata, Frenk Lojd Rajt (Frank Lloyd Wright, 8.VI 1867. – 9. IV 1959.) primjenjivao je principe solarne arhitekture u svojim projektima. Posebno istaknuti primjeri su: Jacobs house (1937), Robie house (1909) i Taliesin East house (1910).
Poznati američki arhitekta, Artur Braun (Arthur Thomas Brown, 20. IV 1900. – 24. X 1993.) jedan je od pionira pasivne solarne arhitekture. 1948. godine je uradio prvi projekat solarne javne zgrade. Bila je to osnovna škola Rouz (Rose) u Taksonu, Arizona.
Kosi krov objekta, okrenut ka jugu, izgrađen je od aluminijumskih sendvič krovnih panela, što je stvaralo prazninu unutar koje je topli vazduh cirkulisao zgradom.
Na taj način krov je poslužio kao solarni kolektor, a školski ventilator distribuirao je tu toplotu u učionice kada je to bilo potrebno. Ovakav sistem smanjio je troškove grijanja za 80 odsto.
Arhitektura prošlog vijeka uglavnom nije posebno vodila računa o bioklimatskim principima u projektovanju objekata što je rezultiralo energetskom neefikasnošću i pojavom “sindroma bolesnih zgrada”. Mnogi arhitekti toga vremena nisu relevantnim pitanjem smatrali adekvatno ponašanje zgrade u odnosu na vremenske uslove koje objekat mora da podnese. Arhitektura današnjice ponovo potencira značaj međusobne interakcije zgrade i konteksta u kome se ona nalazi, racionalnost u potrošnji energije i važnost kvaliteta vazduha u zatvorenim (i otvorenim) prostorima.
Lekcije tradicionalne arhitekture
Vernakularna, narodna arhitektura izrazito je bioklimatska. Tradicionalna crnogorska kuća njegovala je uravnoteženi odnos između objekta i prirodnih uslova zatečenih na lokaciji.
Prvi „klimatski pozitivan“ hotel u Danskoj
Rad na većini projekata prošle godine usporen je zbog pandemije COVID-19. Međutim, Danska planira da ove godine otvori svoj prvi „klimatski pozitivan“ hotel uprkos uticajima pandemije na turističku industriju.
Novo krilo hotela Grin Solušn Huas (Green Solution House) biće napravljeno od drvenih materijala koji nisu samo karbonski neutralni, već će smanjiti ukupan karbonski otisak objekta.
“Klimatski pozitivne” zgrade absorbuju više gasova staklene bašte nego što ih proizvode tokom svog životnog ciklusa. To se postiže upotrebom materijala poput drveta i postavljanjem tkz. “klimatskih ponora”, tačnije, sadnjom stabala i biljaka koji absorbuju CO2.
Koncept „klimatski pozitivne“ gradnje ima za cilj da podstakne graditelje da razmišljaju o dugoročnom karbonskom otisku svojih objekata.
Prir. M.M. i M.L.
Izvor: Theb1m; BBVA Open Mind; gradjevinarstvo.rs
