Zbog uočenih promjena režima padavina kao i produžavanja dugih i veoma sušnih perioda, posebno onih tokom jeseni, dolazi do drastičnog smanjivanja akvatorije jezerskog basena Biogradskog jezera. Jezero je ledničkog porijekla i pripada grupi akumulacionih jezera. Iz cirkova sa najviših djelova Bjelasice, spuštao se lednik kroz dolinu Biogradske rijeke, i tim nastalim materijalom je pregrađen nekadašnji valov, na čijem je mjestu formirano jezero. Jezero hrani vodom Biogradska Rijeka, kao i niz povremenih potoka (Lalev potok itd.), dok voda iz jezera otiče Jezeršticom, desnom pritokom Tare.
Hidrolog Golub Ćulafić iz HMZCG, objašnjava da je tokom jeseni ovakvo stanje na Biogradskom jezeru česta pojava već duži niz godina. Javlja se kao posljedica djelovanja različitih faktora kao što su: pojave ponorskih zona, klimatske varijacije, erodovanja čeone morene, zasipanja dna i pojave eutrofikacije. Jezerštica se sve više usijeca u morenski material zbog čega dolazi do pojave regresione erozije i opadanja nivoa jezera.
-Prirodni proces zasipanja i eutrofikacije Biogradskog jezera značajno je ubrzan zbog negativnog uticaja klimatskih promjena. Od nanosa koji dolazi Biogradskom rijekom, oko njenog ušća i obalskih strana, počinje da se formira masivan sprud koji ima tendenciju širenja prema otoci Jezerštici. Ukoliko se takav sprud značajno poveća volumen, Biogradsko jezero, može da se pretvori u endorejični basen, tj. postaće neprotočno, što će onemogućiti migraciju akvatičnih ogranizama i pojačati proces eutrofikacije – objašnjava Ćulafić.
U takvom scenariju, kako ističe, jezero će vremenom potpuno izgubiti svoja hidrološka svojstva i lako može postati jezero povremenog karaktera, tj. plavno polje.
-Usljed zasipanja nanosom, ekosistem jezera trpi značajne promjene, transformišući se iz jezerskog u močvarno stanište (posebno u južnom dijelu). Ako se ovakav trend nastavi, za nekoliko decenija, morfometrija jezera će biti značajno degradirana, kao i sve funkcije i ambijentalno-ekološke vrijednosti jezera. Za njegov ekosistem, posebno je sporno zasipanje jezera koje dovodi do destrukcije riječnog korita i hiporejične zone, koja je od ogromnog značaja za mrijest riba (pastrmke) i stanište je vodenih makrobeskičmenjaka – ističe on.
U cilju očuvanja i unapređenja prirodnog potencijala Biogradskog jezera, koje se nalazi na 1094 mnv i pri srednjem vodostaju ima površinu od oko 228,5 km2 (Stanković, 1975), zadnje dvije godine je Ministratsvo održivog razvoja i turizma uz pomoć EU, krenulo u sprovođenje detaljnih istraživanja pojava i procesa, koje utiču na kolebanja nivoa jezera.
Prema njegovim riječima, u tu svrhu je oformljen stručni tim koji sprovodi detaljna hidrološka, hidrogeološka i geološka istraživanja u cilju izrade adekvatnih podloga, kao i donošenja određenih zaključaka, smjernica i preporuka za rehabilitaciju i očuvanje Biogradskoj jezera. Terenskim istražnim i studijskim radovima, trebalo bi da se identifikuju interakcije Biogradskog jezera i okolnog ambijenta, kao i da se evaluiraju fizičkogeografski i biohemijski procesi u slivu jezera – dodaje Ćulafić.
Da bi se sagledale, kako navodi, u kojoj mjeri se javljaju ovakve promjene, kroz realizaciju projekta istraživanja će se izvršiti batimetrijski premjer akvatorije jezera, kao i geodetski premjer poprečnih i podužnih profila Biogradske rijeke i Jezerštice, kao i samog jezera.
-Uspostavljen je kontinuirani monitoring nivoa (vodostaj) na samom jezeru, Biogradskoj rijeci (1 profil) i Jezerštici (3 profila), gdje se periodično vrše i hidrometrijska mjerenja, čime će se dobiti adekvatni podaci o vodnom režimu kao i njegovim samim unutargodišnjim varijacijama. Veoma važan aspekt istraživanja se ogleda u istraživanju i kartiranju geoloških, hidrogeoloških i geomorfoloških pojava i procesa u ovom basenu – ističe on.
Ćulafić objašnjava da će se nakon ovih detaljnih istraživanja dobiti adekvatne podloge na osnovu kojih će se moći na pouzdan način pripremiti Studija revitalizacije i zaštite Biogradskog jezera i Jezerštice.
-Kako se na prostoru Bjelasice, a i ostalog dijela Sjeverne Crne Gore, nalazi još veliki broj planinskih jezera (kojima prijeti ista „sudbina” kao i Biogradskom, ukoliko se ne preduzmu adekvatne mjere) dalja istraživanja bi se mogla usmjeriti i u tom pravcu, čime bi dobili jasan uvid u stanje i perspektive prirodnih jezera u Crnoj Gori – zaključuje Ćulafić.
M.Vuković
