Nakon kamenog, bronzanog i gvozdenog, mi danas živimo u dobu koje pojedini nazivaju plastičnim. Iz tog razloga nekada je teško oduprijeti se kupovini plastike koja je na svakom koraku, npr. kada ožednimo u šetnji gradom. Kako bismo opravdali resurse i emisije ugljen-dioksida ugrađene u tu jednu plastičnu flašu, nerijetko odlučimo da je ne bacimo, već da joj udahnemo novi život – no da li je to pametno?
Uprkos tome što naša odluka ima ekološke motive, trebalo bi da pripazimo i na sopstveno zdravlje, a to ćemo uraditi čitajući oznake na ambalaži.
Naime, na plastičnim pakovanjima postoje tri strelice u formi trougla sa određenim brojem ili ispisom u sredini. Simbole je razvilo Društvo industrije plastike 1988. godine kao neku vrstu kodova za reciklažu. Savladavajući ovaj kodiran jezik znaćemo, ne samo da li je ambalažu moguće reciklirati, već i da li je bezbijedna za višekratnu upotrebu.
1 – PET
Iza ove skraćenice krije se polietilen tereftalat, nama poznatiji kao PET ambalaža. Proizvodi od polietilen tereftalata su pretežno providni, a sa ovom vrstom plastike susrećete se u najrazličitijim oblicima – od pakovanja za hranu i piće preko boca za ulje do tkanina.
Većina plastičnih flaša u koje se pakuje voda je upravo PET. No, ono što je važno da znate jeste da se ne savjetuje da ovu ambalažu koristite više puta, prije svega iz higijenskih razloga. S obzirom na to da je polietilen teraftalat veoma lako moguće reciklirati, bolje je da ga odmah proslijedite u reciklažnu kantu.
Dodatno, nikako ne zagrijavajte PET – na višim temperaturama oslobađaju se veće količine toksične supstance antimon, ali one ostaju u regulisanim okvirima. Čak i domaći naučnici, koji su analizirali devet brendova mineralne i izvorske vode iz Srbije i sedam iz Evropske unije, skreću pažnju da bi svi faktori koji pospješuju ispuštanje antimona trebalo da se izbjegavaju. Upozorenje se prije svega odnosi na temperature u rasponu od 60 do 80 °C.
2 – HDPE
Kada govorimo o ovom tipu plastike, govorimo o polietilenu visoke gustine, odnosno jednoj od najbezbjednijih opcija za ponovno korišćenje s obzirom da se ovde javlja najmanja vjerovatnoća od otpuštanja štetnih hemikalija. Povrh toga, HDPE ambalaže su dugotrajne i izuzetno otporne na vremenske uslove.
S obzirom na izdržljivost i dug rok trajanja koji nudi polietilen visoke gustine, od njega se proizvode čvrsta pakovanja za kozmetiku i hemiju za čišćenje, kanapi, igračke, neke plastične kese, ambalaža za vodu, mlijeko i sokove.
Naposljetku, HDPE može da se reciklira i do deset puta. Providna ambalaža može da opet oživi u istom obliku, a od obojene mogu da se naprave olovke, podne obloge ili cijevi.
3 – PVC
Polivinil-hlorid se smatra jednim od najopasnijih izbora kada je reč o tipovima plastike, ali ćete u prodavnici naići na PVC, jer je mnogo proizvoda napravljenih od njega, od zavjesa za kupatilo preko školskog pribora i flaša, pa sve do igračaka. Iako bi vas njegovo korišćenje u proizvodima za djecu navelo da pomislite da je polivinil-hlorid bezbijedan, nije – ali dobre vijesti su da ga je lako izbjeći i pronaći mu alternative: staklo, drvo, pa čak i neki drugi tip plastike su bolji izbor.
Uprkos tome što predmet napravljen od 100% PVC-a nije sam po sebi štetan po ljude, on je istovremeno tvrd i krt, te samim tim nema upotrebnu vrijednost. Zarad fleksibilnosti polivinil-hloridu se dodaju ftalati i bisfenol A, koji zapravo štete ljudskom organizmu.
Druga prijetnja koja dolazi od PVC-a jeste činjenica da tokom proizvodnje i njegovog spaljivanja ili deponovanja nastaju dioksini – koji važe za neka od najtoksičnijih vještačkih jedinjenja. Dioksini utiču na reproduktivno zdravlje i izazivaju probleme sa jetrom, a takođe se negativno odražavaju i na razvoj djece.
Reciklaža je gotovo nemoguća što je još jedan u nizu razloga da posegnete za PVC-om što rjeđe – a idealno nikada.
4 – LPDE
Vjeruje se da polietilen niske gustine, slično onom visoke, bez brige možete upotrijebiti više puta. Iako se ne koristi za flaše, s njim dolazite u dodir pri pakovanju namirnica u marketu ukoliko plastične kese već niste zamijenili cegerom. Dodatno, od LDPE-a su proizvedeni brojni omoti kao što su oni za hljeb.
Prije nego što odbacite artikle izrađene od ovog tipa plastike, budite kreativni i nađite im nekoliko prenamjena zato što će jednom odbačeni polietilen niske gustine najvjerovatnije završiti na deponiji s obzirom na njegove niske stope recikliranja.
5 – PP
Ako ste doručkovali jogurt ili kisjelo mlijeko, vjerovatno ste ga pili iz čaše od polipropilena. Ovo je jedna od dobrih plastika, najčešće bijele boje ili poluprozirna. Koristi se i u proizvodnji kuhinjskog posuđa, slamčica, kao i jednokratnih tanjira i pribora, no reciklaža polipropilena je i dalje na niskom stepenu razvoja.
Stoga je najbolje da artikle od PP-a iskoristite nekoliko puta prije nego što ih odbacite. No, sa jednom bitnom zadrškom. Držite ih podalje od mikrotalasne! Bez obzira na to što toplota neće deformisati PP, obroke radije zagrijavajte u staklenim posudama – baš kao i sva plastika, i polipropilen sadrži toksične supstance koje bi mogle da vam naruše zdravlje, a čije se oslobađanje povećava na višim temperaturama.
6 – PS
Ultimativni savjet za polistiren, poznatiji kao stiropor, jeste: izbjegavajte ga tamo gdje možete!
Možda ste kuću izolovali stiroporom, a vrlo vjerovatno su i komponente vašeg frižidera obložene njime. U bijegu od polistirena ne možete napustiti dom, a bogami ni baciti frižider, ali možete reći „Zbogom!” jednokratnim proizvodima za napitke i brzu hranu. U njima striropor takođe nalazi primjenu zbog svoje niske cijene i male težine. Ovaj materijal je lagan i lomljiv, te će parčići vaše šolje za kafu ili pakovanja za burger moći da odlete na obalu rijeke ili šumu i time zagade prirodu.
Dodatno, ova plastika može ispustiti stiren, jedinjenje koje su studije povezale sa pojavom raka pluća kod nekoliko sojeva miševa i karcinoma dojke kod pacova. Iako je kancerogenost stirena za životinje dokazana, nalazi naučne zajednice koji se tiču njegovog uticaja na ljudsku vrstu nisu usaglašeni. U monografiji Međunarodne agencije za istraživanje raka (IARC) se navodi da postoje neadekvatni dokazi kancerogenosti stirena za ljude i da je neophodno više podataka.
Nije na odmet biti oprezan pa kao i kod PET ambalaže zaobići višekratno korišćenje stiropora – a u najboljem slučaju, zaobići ga u potpunosti.
Reciklaža je moguća, mada skupa i samim tim ne pretjerano zastupljena. Na deponijama se polistiren razlaže stotinama godina oslobađajući hemikalije u životnu sredinu koje narušavaju izvore vode i direktno zagađuju podzemne vode.
7 – Ostalo
Sedmica predstavlja kišobran pod koji su se sakrili svi tipovi plastike koji ne spadaju ni u jednu od prethodnih kategorija: nova plastika, bio-plastika, mješavina plastika. Iz tog razloga teško je odgovoriti na pitanja o njenoj bezbijednosti ili mogućnosti reciklaže.
Na kraju krajeva, bila plastika bezbijedna ili ne, reciklabilna ili ne, stvaranje ogromnih količina otpada, traćenje resursa i emisije ugljen-dioksida pri proizvodnji predstavljaju rastuće izazove za našu planetu.
Ako sami želite da doprinesete njihovom rješavanju, potencijalno je najbolje da, i pored ovog vodiča, svu plastiku bacate u isti koš – nužno zlo koga ću pokušati da se odreknem.
Prir. N.B.
Izvor: www.klima101.rs
