Hidroelektrana „Perućica“ najstarija je velika hidroelektrana u Crnoj Gori, puštena u pogon 1960. godine. Ime je dobila po vrelu Perućica, koje izvire u blizini postrojenja na Glavi Zete.
Instalisana snaga elektrane je 307 MW, a moguća godišnja proizvodnja oko 1.300 GWh. Korisna akumulacija sadrži 225 miliona metara kubnih vode.
Direktor HE „Perućica“, Dragomir Blagojević, ispričao je za Ecoportal kako postrojenje funkcioniše i šta je, i u kom periodu, do danas rekonstruisano.
HE „Perućica“ je akumulaciono derivaciono postrojenje izgrađeno nedaleko od Glave Zete. Pojam derivaciono odnosi se na korištenje vode iz sliva Nikšićkog polja, a pojam akumulaciono na korištenje akumulacija Slanog i Krupačkog jezera, kao i retenzije Vrtac koja se formira pri velikim bujicama i dotocima.
Sastav HE „Perućica“
-U svom sastavu sistem HE „Perućica“ ima tri brane: Krupac, Slano i retenziju Vrtac; pet zatvaračnica: Krupac, Slano, Vrtac, Ulazna građevina i Povija. U Nikšićkom Polju nalazi se sistem kanala koji povezuju objekte sa zatvaračnicama i kompezacionim bazenom. HE ima sedam agregata – pet od po 40 MVA i dva od po 60 MVA. Elektrana ima ugrađene Peltonove turbine, sa generatorima horizontalnih osovina, koje obezbjeđuju veliku snagu za mali protok vode i veliki pad. Pad od zatvaračnice Povija (početak cjevovoda) do praga elektrane iznosi 526 metara – objašnjava Blagojević.
Kako je kazao za Ecoportal, HE „Perućica“ za proizvodnju električne energije koristi vode gornjeg sliva rijeke Zete, koje sistemom kanala i cjevovoda dotiču do mašinske zgrade smještene u Bjelopavlićkoj ravnici, na Glavi Zete.
Komponente odvodnog sistema
Odvodni sistem čime sljedeće komponente – turbinske jame i odvodni kanal.
Voda propuštena kroz turbine skuplja se u turbinskim jamama odakle se sprovodi u sabirni kanal preko odvodnog tunela turbine. Postoji po jedan tunel za svaku turbinsku jamu.
Sabirni kanal prostire se između mašinske zgrade i razvodnog postrojenja. Agregati od jedan do sedam povezani su na ovaj sabirni kanal, dok će agregat osam posjedovati sopstveni kanal.
Izgradnja HE „Perućica” je bila predviđena u četiri faze – objašnjava Blagojević.
U prvoj fazi izgrađene su sve akumulacije i dovodni organi, cjevovod broj I, mašinska zgrada sa dva agregata (I i II), razvodno postrojenje 110 kV i odvodna vada za agregate broj I – VII. Agregati I i II su snage po 40 MVA, a nalaze se u pogonu od 1960. godine. Tokom druge faze izgrađeni su cjevovod broj II, zatim tri agregata (III, IV, i V) i razvodno postrojenje 110 kV od osam polja. Agregati III, IV i V, snage od po 40 MVA, u pogonu su od 1962. godine. U tom trenutku je hidroelektrana „Perućica“ bila najmoćnije elektroenergetsko postrojenje u tadašnjoj Jugoslaviji. Proizvela je u 1964. godini impozantnih 851 milion kilovat časova, što je predstavljalo 17% od ukupne proizvodnje električne energije u zemlji.
U trećoj fazi izgrađeni su cjevovod broj III, dva agregata (VI i VII) snage od po 60 MVA i razvodno postrojenje 110kV od dva polja, u pogonu od februara 1977. godine i juna 1978. godine.
Blagojević nam je saopštio da se u četvrtoj fazi planira ugradnja agregata broj VIII za koji su u okviru prethodnih faza izgrađeni svi dovodni i odvodni organi, pomoćni i zajednički pogoni, i određeno mjesto za njegovu ugradnju u Mašinskoj hali.
Akumulaciona jezera
On je objasnio da protočni takt hidroelektrane „Perućica” sačinjavaju – akumulaciona jezera, sistem kanala, taložnica sa kompezacionim bazenom, ulazna građevina, dovodni tunel, vodostan, račva i vodostanska zatvaračnica, cjevovod pod pritiskom i odvodna vada.
-Slivno područje Nikšićkog polja zahvata površinu od 850 km2 u topografskom smislu, dok površina sliva iznosi 1.170 km2. Glavni vodotok u Nikšićkom polju je rijeka Zeta dužine 20 km, koja s lijeve strane prima pritoke: Gračanicu, Mrkošnicu, Grabavik, a sa desne – Opačicu, Moštanicu i niz manjih vodotoka – navodi Blagojević.
Karakteristika sistema HE „Perućica” je brojnost i veličina objekata (ukupna dužina brana oko 6 km, dovodnih kanala 15 km, tunela pod pritiskom 3,5 km, cjevovoda 3×2 km) kao i razudjenost, s obzirom na to da su objekti razudjeni na prostoru površine 30 km.
Mjerenje nivoa vode, odnosno proračun protoka rijeke Zete u Nikšičkom polju, obavlja se na hidrološkom profilu „Duklov most” i to od 1929. godine. Najveći proticaji na ovom profilu zabilježeni su 12. oktobra 1964. godine (307 m3/s) i 25. septembra 1984. godine (580 m3/s).
HE „Perućica” je u periodu od 12. marta 1960. godine do kraja 2016. proizvela ukupno 49.008,93 GWh električne energije. Rekordna godina u proizvodnji bila je 2010. kada je elektroenergetskom sistemu isporučeno 1.434,9 GWh.
Godina izuzetne proizvodnje je, pored ostalih, bila i 1969. kada je, tada sa pet agregata, proizvedeno 1.030,7 GWh električne energije.
Prosječna proizvodnja HE „Perućica” u periodu od 1960. do 2016. godine iznosila je 898,80 GWh.
HE „Perućica“ se balansira na 977,00 GWh električne energije godišnje.
Rekonstrukcija i modernizacija
Elektroprivreda Crne Gore je 1992. godine otpočela realizacju Programa modernizacije, osposobljavanja i dogradnje HE „Perućica” sa ciljem rekonstrukcije i modernizacije opreme, postrojenja i građevinskih objekata radi produženja radnog i životnog vijeka elektrane i obezbjeđenja visoke pogonske spremnosti.
Takođe, otpočela je osposobljavanje svih djelova sistema (građevinski objekti i postrojenja) za rad sa postojećom instalisanom snagom 307 MW. Snaga elektrane je, nakon instalacije i puštanja u pogon šestog i sedmog agregata 1979. godine i problema koji su pratili rad tih agregata, u cjelini bila ograničena na 245 MW. Planiranom ugradnjom osmog agregata instalisana snaga elektrane povećaće se na 365 MW.
U prvoj fazi realizacije Programa modernizacije rekonstruisana su i modernizovana četiri najstarija proizvodna agregata od ukupno sedam instaliranih, dva kućna agregata i postrojenja sopstevene potrošnje elektrane.
Završena je i rekonstrukcija dijela građevinskih objekata dovodnog sistema elektrane i to – kanala Zeta I, kanala Zeta II, i kompenzacionog bazena.
Ukupna ulaganja u Fazu I iznosila su preko 23 miliona eura. Od novembra 2008. godine, kada je završena rekonstrukcija četvrtog agregata, uz prethodno završenu rekonstrukciju i nadvišenje kompenzacionog bazena, snaga elektrane povećana je na 285 MW.
Blagojević nam je pojasnio da u sastavu HE „Perućica” posluje i pet malih hidroelektrana: „Podgor”, „Rijeka Crnojevića”, „Rijeka Mušovića”, „Šavnik” i „Lijeva rijeka”, ukupne snage 2.465 MW.
U oviru druge faze, u periodu od 2018. do 2022. godine planirana je realizacija prioritetnih projekata rekonstrukcije i modernizacije: hidromašinske i elektro opreme na agregatima 5, 6 i 7 zajedno sa sistemom upravljanja tih agregata i integralnim infromacionim sisitemom na nivou elektrane. Planom je obuhvaćena rekonstrukcija i modernizacija opreme dovodnog sistema, sanacija kanala Opačica i rekonstrukcija kanala Moštanica. Pored ugradnje savremene opreme za hidrološka i hidraulička mjerenja, planirana je i rekonstrukcija razvodnog postrojenja 110 kV i trafostanice.
U okviru mašinske zgrade HE „Perućica“ nalazi se komandna soba u kojoj se prikupljaju i obrađuju podaci potrebni za razumijevanje pogonskog stanja opreme i cijele elektrane. To je prostor gdje operateri nadziru proces proizvodnje i uspostavljaju željeno stanje elektrane, shodno dogovoru sa Direkcijom za upravljanje energijom.
-Zahvaljujući organizaciji i stručnom obavljanju poslova pogonska spremnost hidroelektrane je na visokom nivou – zaključuje Blagojević.
HE „Perućica” godišnje proizvodi oko 1000 GWh električne energije, što u prosjeku čini 25% ukupne proizvodnje u današnjoj Crnoj Gori.
Pogledajte video:
Redakcija ecoportal.me
Izvor: EPCG
Foto: ecoportal.me
