Proces pravedne tranzicije, da bi bio uspješan, mora uvažiti potrebe zajednica i ljudi. Prioritete na lokalnom i nacionalnom nivou potrebno je pretočiti u jasne, finansijski održive i investitorima privlačne projekte, koji će stvoriti infrastrukturnu podršku za prekvalifikaciju radne snage, unapređenje kapaciteta i dalji socio-ekonomski razvoj Pljevalja i Crne Gore.
Ovo je saopšteno na „Drugom dijalogu za pravednu tranziciju u Crnoj Gori“, koji su u Pljevljima organizovali Nacionalni savjet za održivi razvoj Vlade Crne Gore (NSOR) i Program Ujedninjenih nacija za razvoj (UNDP) u Crnoj Gori, u partnerstvu sa Ministarstvom energetike i rudarstva i Opštinom Pljevlja.
Na panel diskusiji je saopšteno i da ,,pravedna tranzicija mora biti koordinisana i planski osmišljena kroz kontinuirani i otvoreni dijalog, s fokusom na više prioriteta: ulaganje u nove izvore energije koji će postepeno zamijeniti ugalj, usvajanje zakona i strateških dokumenata sa naglaskom na što veće korišćenje obnovljivih izvora energije, ekološku rekonstrukciju Termoelektrane, toplifikaciju Pljevalja, kao i podsticanje inovacija i stvaranje zelenih radnih mjesta kojima će se doprinijeti podizanju kvaliteta života u Pljevljima.
Tokom dijaloga poručeno je da plan rasta EU nudi zemljama Zapadnog Balkana koje teže članstvu prilike da iskoriste podršku za reforme i investicije koje će ih pratiti, kako bi se obezbijedili konkretni benefiti građanima i građankama, što je neophodno da se održi povjerenje u ovaj proces.
Predsjednik Opštine Pljevlja, Dario Vraneš, istakao je da lokalne zajednice često prve osjete posljedice i ekonomskih i ekoloških promjena, zbog čega je njihovo snaženje imperativ, kako bi aktivno učestvovale u procesima donošenja odluka i oblikovanju tranzicije prema njihovim potrebama i jedinstvenim okolnostima.
-Ključne mjere na ovom putu uključuju podršku obrazovanju i prekvalifikaciji radnika, diversifikaciju lokalnih ekonomija, investiranje u infrastrukturu, uspostavljanje usloga zapošljavanja, podršku prihodima i tranzicionu pomoć, uključivanje i participaciju zajednice, kao i stvaranje pravednih tranzicionih fondova – istakao je Vraneš.
Ministar energetike i rudarstva, Saša Mujović, kazao je da bi evropski san postao java, potrebne su promjene, a Crna Gora na putu ka EU ima svoje obaveze, od kojih je jedna da do 2030. godine smanjimo emisiju CO2 za 55 odsto u odnosu na referentnu godinu.
-Ovaj grad je posebno važan, jer smo svjesni da su najveći kontributori u emisiji gasova upravo termoelektrana i privatna ložišta u Pljevljima. Lako je reći ugasićemo Rudnik uglja, lako je reći ugasićemo Termoelektranu, ali šta naći kao alternativu tim ljudima? U energetskom sektoru u ovom gradu je zaposlen veliki broj ljudi, i naš je prioritet i naša obaveza je da za sve njih nađemo parče hljeba i mjesto pod suncem kako bi tranzicija imala punog smisla. TE Pljevlja i Rudnik uglja su dva energetska subjekta koji su život ovog grada, teško možemo bez njih dalje. Međutim, Pljevlja su detektovana kao jedan od najzagađenijih gradova sa visokim stepenom obolijevanja od plućnih bolesti i ovo nas vodi do sasvim drugačije percepcije i pitanja da li ugalj hrani ili ubija Pljevlja – istakao je Mujović.
Na pitanje šta će konkretno uraditi za Pljevlja, ministar Mujović je kazao da je prvo i osnovno što bolje iskoristiti solarni potencijal grada.
-Imamo ideju da što većo broj potrošača pređe na korišćenje solarne energije, da je koriste za sopstvene potrebe ali i plasiraju u sistem. Imamo, takođe, i mogućnost da pokrenemo proizvodnju nečega što se sada smatra futurističkim ali to je realna priča koja će u budućnosti dobiti jasne konture i vizije, to je proizvodnja zelenog vodonika koji može biti pogonsko gorivo i koji će doprinijeti prosperitetu grada i regije – kazao je Mujović.
On je istakao da postoji plan iskorišćenja vodnog potencijala rijeke Ćehotine, izgradnje cementare i fabrike gipsa.
-Otvoreno kažem i lično u ime Ministarstva energetike i Vlade Crne Gore – borimo se i borićemo se da godina izlaska iz Termoelektrane bude što više prolongirana, ali tako da ne zloupotrebljavamo podršku partnera, već da se kvalitetno pripremimo i zamijenimo termoelektranu, što neće biti lako – iz ekonomskog, socijalnog i drugih razloga. U ovaj proces moramo ići pažljivo – poručio je Mujović.
Ekaterina Paniklova, stalna predstavnica UNDP-a u Crnoj Gori, istakla je da tranzicija, ukoliko se njom dobro upravlja, može podstaći otvaranje zelenih radnih mjesta, promovisati socijalnu pravdu i iskorijeniti siromaštvo.
-Razvoj pljevaljske lokalne zajednice se decenijama zasniva na lancu vrijednosti uglja, koji zapošljava više od trećine ukupnog broja zaposlenih u Pljevljima. Ipak, činjenica da oko 86 odsto mladih iz Pljevalja razmišlja o odlasku zbog nedostatka perspektive, naglašava hitnost kreiranja strategije budućnosti. Imajući u vidu činjenicu da žene čine 60% ukupnog broja nezaposlenih u Pljevljima, jasno je da je uspješna tranzicija imperativ na lokalnom i nacionalnom nivou. Ovo zahtijeva jasnu viziju za korišćenje potencijala i resursa, difersifikaciju privrede i razvoj snažnih programa prekvalifikacije. UNDP i u nastavku ovog procesa ostaje značajan partner i čvrsta podrška Crnoj Gori – poručila je Paniklova.
Martina Poikansova-Nedbalova, zamjenica ambasadora Republike Slovačke u Crnoj Gori, podsjetila je na dugoročnu podršku Republike Slovačke Crnoj Gori u više oblasti, poput uspostavljanja efektivnog upravljanja javnim finansijama, podrške razvoju solarne energije, kao i u procesu dekarbonizacije i planiranja pravedne tranzicije s fokusom na ekološku i društvenu komponentu.
Prir. M.V.
Izvor naslovne fotografije: commercialisation.esa.in
