Aerozagađenje podrazumijeva prisustvo hemikalija, čestica ili bioloških materijala koji nanose štetu ili uzrokuju nelagodnost kod čovjeka i drugih živih bića, odnosno koji ugrožavaju prirodnu sredinu u atmosferi.
Vazduh je prozračna smješa prirodnih gasova i sitnih čestica koje imaju stalan sastav i koje se nalaze u stabilnoj ravnoteži. Međutim, vazduh iznad većine gradova je danas mračan i sumoran, a horizont nestaje u izmaglici.
Izvori zagađenja
Osnovni izvori zagađenja vazduha su saobraćaj i industrija. Tokom sagorijevanja različitih oblika goriva u motorima ili fabrikama, osim oslobađanja energije, ispušta se i velika količina štetnih materija, kao što su: ugljen-monoksid, ugljen-dioksid, sumpor-dioksid, oksidi azota, pepeo i čađ. Ljudi zagađuju vazduh na mnogo načina: paljenjem šuma radi dobijanja poljoprivrednog zemljišta, vožnjom automobila, aviona, radom u fabrikama, sagorijevanjem ogrijeva u domaćinstvima.
Najveći izvor zagađenja vazduha u gradovima predstavlja saobraćaj. Smatra se da oko 60 odsto ukupnog svjetskog zagađenja potiče od sagorijevanja goriva u motorima automobila.
Globalno zagrijavanje, kisjele kiše, oštećenje ozonskog omotača i povišenje nivoa svjetskog mora direktne su posljedice aerozagađenja. Naročito teške posljedice aerozagađenja trpi sam čovjek na koga ono djeluje na dva načina. S jedne strane, život u zagađenom vazduhu je opasan, naročito za djecu, starije i bolesne osobe. Štetne materije iz vazduha izazivaju mnoga oboljenja. S druge strane, štetne materije iz vazduha mogu zagaditi i čovjekovu hranu. Zbog toga je briga o kvalitetu vazduha jedan od najvažnijih zadataka savremenog čovjeka.
Aerozagađenje povezano sa Covid-om
Dosadašnja istraživanja pokazuju da aerozagađenje povećava smrtnost od Covida-19 u svijetu za 15 odsto, a u Evropi za 19 odsto. Takođe, utvrđeno je da porast koncentracije PM čestica od jednog mikrograma po kubnom metru povećava smrtnost od Covida-19 za 11 odsto.
Zabrinjavajući podaci
Da je kvalitet vazduha i na našim prostorima zabrinjavajući, pokazuju rezultati građanskog monitoringa u Crnoj Gori za 2020. godinu, koji sprovodi Ekološki pokret ,,Ozon“ u okviru svog programa ,,Ekoskop“.
Građanski monitoring urađen je na osnovu zvaničnih mjesečnih izvještaja o kvalitetu vazduha u Crnoj Gori, koje za Agenciju za zaštitu prirode i životne sredine, u skladu sa Programom monitoringa, priprema Centar za ekotoksikološka ispitivanja Podgorica na osnovu rezultata državne mreže koju čine devet mjernih stanica.
Direktor Ekološkog pokreta ,,Ozon”, Aleksandar Perović, kazao je za Ecoportal, da je problem aerozagađenja kod nas veoma izražen.
-Ovo je u vremenu zdravstvene krize izazvane virusom COVID-19 veoma zabrinjavajuće i dokazuje neozbiljnost nadležnih institucija da zaštite javno zdravlje i životnu sredinu – kaže Perović.
Najveće zagađenje vazduha u Bijelom Polju
Kvalitet vazduha u Crnoj Gori, kako je saopštio, zabrinjavajući je naročito u Podgorici, Bijelom Polju, Nikšiću i Pljevljima.
-Ovo potvrđuju i zvanični podaci Državne mreže za praćenje kvaliteta vazduha. Značajno veći broj opština ima prekoračenja, od zakonski dozvoljenih, srednjih dnevnih vrijednosti suspendovanih čestica PM10, što ukazuje na ozbiljno stanje, koje za posljedicu ima negativne uticaje na ljudsko zdravlje i kvalitet životne sredine – istakao je Perović.
Naš sagovornik podsjetio je da su više godina upozoravali na neophodnost izrade nove naconalne strategije za upravljanje kvalitetom vazduha sa konkretnim, vidljivim i mjerljivim akcionim planom.
-Ovo podrazumijeva multisektorski pristup uz učešće zainteresovane javnosti, kao i lokalnih planova u opštinama u kojima je problem aerozagađenja izražen. Kada su u pitanju suspendovane čestice sa prečnikom manjim od 10 µm ( PM10 ), koje su uz PM2,5 u fokusu našeg programa, tokom 2020. godine najviše dana sa prekoračenjima srednjih dnevnih vrijednosti zabilježeno je u Bijelom Polju, njih 112. Slijede Pljevlja sa 110 dana, zatim Podgorica, i to, u Bloku V 84, na Zabjelu 98, dok je u Nikšiću tokom 74 dana evidentirana prekoračena srednja dnevna vrijednost PM10 . U Nikšiću je u periodu od 9. do 24. decembra došlo do zastoja u radu uređaja za uzorkovanje PM10 čestice, tako da su analizirani uzorci samo u periodu od 1. do 8. i od 25. do 31. decembra 2020. godine – objašnjava Perović.
Aerozagađenje kod nas, kako je kazao, najviše potiče iz velikih industrijski postrojenja kakva su Termoelektrana u Pljevljima, KAP u Podgorici, Toščelik u Nikšiću, ali i onih manjeg kapaciteta, kao posljedica saobraćaja, požara, te koriščenja drva i uglja za ogrijev tokom zime u kolektivnim objektima i domaćinstvima.
Bez pomaka u rješavanju problema
-Sva dosadašnja strateška dokumenta nijesu dala konkretne pomake, pa je potrebno i na nacionalnom i lokalnim nivoima uraditi nova, vodeći računa o multidisciplinarnom pristupu, međusektorskoj saradnji i uz uključivanje zainteresovanih strana, kakve su naučna zajednica, nezavisni stručnjaci i civilni sektor. Naravno, potrebna su konkretna, vidljiva i efikasna rješenja, što je do sada izostajalo –objašnjava Perović.
Zbog svega navedenog, kako je naveo, smatraju da su neophodna ekološko-epidemiološka ispitivanja povezanosti aerozagađenja i Covida-19.
-Ona moraju biti precizno planirana i izvedena da bi se mogli donijeti adekvatni zaključci i predlozi mjera i kao takvi realizovati kroz novu nacionalnu strategiju i lokalne planove – zaključio je Perović.Prelazak na obnovljive izvore energije umnogome bi doprinio smanjenju aerozagađenja usljed odsustva emisija ugljen-dioksida i ostalih gasova sa efektom staklene bašte.
Pripredila: M. L.
