Švedska vlada izdala je Natura 2000 dozvolu za plutajući vjetropark Mareld, kapaciteta do 2,5 GW, koji zajednički razvijaju Mainstream Renewable Power i švedska kompanija Hexicon AB. Ova dozvola označava ključni korak ka realizaciji projekta, koji se planira na oko 40 kilometara zapadno od Lisekila, u švedskoj ekskluzivnoj ekonomskoj zoni. Poseban izazov u procesu odobravanja bio je uticaj na ekosisteme koji su dio mreže Natura 2000, posebno na područje Braten, koje se ističe svojim jedinstvenim morskim biodiverzitetom.
Natura 2000 dozvola se izdaje u skladu s pravilima mreže Natura 2000, koja predstavlja sistem zaštićenih područja u Evropskoj uniji, s ciljem očuvanja biodiverziteta. Ona se temelji na Direktivi o pticama (2009/147/EC) i Direktivi o staništima (92/43/EEC), koje zahtijevaju da svi projekti koji mogu imati značajan uticaj na zaštićene ekosisteme prođu rigoroznu ekološku procjenu.
S obzirom na to da se Mareld nalazi u blizini Bratena, koji je Natura 2000 područje, bilo je neophodno dokazati da će projekat ispuniti sve ekološke standarde i neće ugroziti osjetljive ekosisteme ovog područja. Braten je posebno značajan zbog svojih dubokomorskih staništa, ključnih za očuvanje različitih vrsta riba, morskih sisara i ptica.
Kao i svaki veliki morski energetski projekat, Mareld je morao ispuniti stroge kriterijume u vezi s potencijalnim uticajem na morski život. Neki od glavnih ekoloških izazova uključuju:
- Buku i vibracije tokom izgradnje i rada vjetroturbina, koje mogu uticati na kitove, delfine i druge vrste osjetljive na zvuk.
- Povećan pomorski saobraćaj, koji može poremetiti migratorne rute ptica i morskih životinja.
- Promjene u morskim strujama i sedimentima, što može uticati na podvodne ekosisteme.
- Vizuelni uticaj i rizik od sudara za ptice koje migriraju preko ovog područja.
Kako bi se minimizirali negativni efekti, razvijene su posebne mjere zaštite i monitoringa, uključujući korišćenje tehnologija koje smanjuju buku, planove upravljanja brodskim saobraćajem i praćenje uticaja na biodiverzitet.
Dobijanje ove dozvole omogućava investitorima da nastave s razvojem Marelda, koji će, kada bude u potpunosti operativan, moći da proizvede do 12 TWh električne energije godišnje, što je dovoljno za napajanje oko dva miliona domaćinstava.
Ovo odobrenje takođe postavlja važan presedan za buduće obalne i morske vjetroprojekte u Švedskoj i ostatku Evrope, dokazujeći da se obnovljivi izvori energije mogu razvijati uz očuvanje prirodnih ekosistema.
Pouke za Crnu Goru iz švedskog primjera?
Odobrenje projekta Mareld može poslužiti kao važan primjer za Crnu Goru, koja takođe posjeduje značajne potencijale za razvoj obnovljivih izvora energije, posebno u sektoru vjetroelektrana i solarnih elektrana.
Crna Gora je dio Evropske unije kroz pravni okvir Energetske zajednice i obavezala se na sprovođenje politika zaštite životne sredine u skladu s evropskim direktivama, uključujući i one koje se odnose na mrežu Natura 2000. Iako Crna Gora još nije članica EU, proces pristupanja zahtijeva usklađivanje sa ekološkim standardima, što znači da će svi budući energetski projekti morati da ispunjavaju slične kriterijume kakve je prošao Mareld.
Osim toga, Crna Gora je u okviru svoje obaveze prema Bernskoj konvenciji, čija je potpisnica, proglasila više područja kao dio Emerald mreže, što predstavlja ekološku osnovu za buduće uključivanje u mrežu Natura 2000. Emerald područja u Crnoj Gori uključuju Skadarsko jezero, Durmitor, Buljaricu, Kotorsko-risanski zaliv, Ulcinjsku solanu i više drugih lokaliteta od međunarodnog značaja. Ova područja su prepoznata zbog svoje ekološke vrijednosti i predstavljaju ključne tačke zaštite biodiverziteta.
Proglašenje Emerald područja znači da Crna Gora već sada ima određene međunarodne obaveze u očuvanju prirodnih staništa i vrsta, a to takođe znači da će budući infrastrukturni i energetski projekti morati biti planirani uz pažljivo razmatranje ekoloških uticaja, slično kao u slučaju Mareld projekta u Švedskoj.
Morski ekosistem Crne Gore takođe je bogat biodiverzitetom i uključuje značajna staništa koja su potencijalno pogodna za zaštitu u okviru Natura 2000 mreže. Stoga će svaki budući energetski projekat u crnogorskim vodama morati pažljivo da balansira između energetske tranzicije i očuvanja prirodnih vrijednosti.
Ovaj slučaj iz Švedske može poslužiti kao pokazatelj kako se obnovljivi izvori energije mogu razvijati u skladu sa ekološkim propisima i kako Crna Gora može unaprijediti svoj pravni okvir kako bi omogućila održivi razvoj energetske infrastrukture uz očuvanje biodiverziteta.
J.M.
