Velika plaža sa zaleđem, delta Bojane, Šasko jezero u Crnoj Gori sa Velipojem u Albaniji, predstavljaju jedan od globalnih centara biodiverziteta. Zbog geografskog položaja i specifične klime na ovoj relativno maloj površini postoji čitav niz različitih rijetkih i ugroženih stanišnih tipova koji obezbjeđuju uslove za život velikom broju vrsta i formiraju jedinstvenu ekosistemsku cjelinu, koja je zbog bogatog ekosistemskog, specijskog i genetskog diverziteta, izuzetno značajna za očuvanje, istraživanje i zaštitu.
Na osnovu do sada dostupnih podataka na ovom području prisutno je preko 1000 biljnih vrsta što čini oko 28% vrsta koje su do sada popisane u Crnoj Gori.
Trideset sedam prisutnih biljnih vrsta (37) su konzervaciono značajne, odnosno ugrožene su ili zaštićene na nacionalnim i međunarodnom nivou. Dvadeset pet (25) vrsta zaštićeno je domaćim zakonodavstvom, jedna (1) vrsta je na Aneksu II i IV, a jedna na Aneksu IV EU Habitatne Direktive. Dvije vrste su na Aneksu I Bernske konvencije, dok su 14 vrsta endemi.
Na ovom području nalaze se staništa sa EU Habitatne Direktive koja su zaštićena u Evropskoj Uniji. Posebno značajna staništa su dine, koja su izuzetno rijetka i ugrožena u Mediteranu, a u Crnoj Gori su neka od njih prisutna samo na Velikoj plaži. Neki od prisutnih stanišnih tipova: 1110 Plitka stalno potopljena pješčana morska dna, 1140 Muljevita i pješčana dna koja za vrijeme osjeke nisu pokrivena morskom vodom, 1130 Estuari, 1150 Morske lagune, 2110 Začeci pokretnih obalnih dina, 2120 Pokretne obalne dine sa Ammophila arenaria (Bijele dine), 2130 Učvršćene obalne dine sa zeljastom vegetacijom (Sive dine), 2220 Dine sa vrstom Euphorbia terracina, 2270 Borove šume na obalnim dinama, 2190 Vlažne depresije u sistemu dina, 1410 Mediteranske slane močvarne livade (Juncetalia maritimi), 3170 Mediteranske povremene lokve, 2230 Jednogodišnji dinski travnjaci (Brachypodietalia), 2240 Dinski travnjaci sa jednogodišnjim vrstama reda Braschypodietalia, 6220 Eumediteranski kserofilni travnjaci, Pseudostepe sa travama i jednogodisnjim biljkama klase (Thero-Brachypodietea), 6420 Mediteranske visoke hidrofilne livade (Molinio-Holoschoenion), 6540 Submediteranski travnjaci Molinio-Hordeion secalini, 92A0 Galerije bijele vrbe i bijele topole.
Na ovom području je na osnovu dostupnih podataka do sada popisano preko 1200 vrsta životinja. U budućim biološkim istraživanjima koja se budu sprovodila na ovom području pronaći će se još mnogo vrsta, tako da će ovaj broj biti nekoliko puta veći.
Na ovom području je prema dosadašnjim podacima prisutna 171 konzervaciono značajna vrsta životinja, od čega: 9 vrsta mekušaca, 1 vrsta člankovitih crva, 39 vrsta insekata, 10 vrsta riba, 12 vrsta vodozemaca, 19 vrsta gmizavaca, 62 vrste ptica i 19 vrsta sisara. Na osnovu broja prisutnih ugroženih i zaštićenih vrsta, područje Velike plaže sa zaleđem je biodiverzitetski i konzervaciono izuzetno značajno i predstavlja jedan od globalnih centara biodiverziteta.
Pored izuzetnog bogatstva biodiverziteta ovo područje predstavlja zaštitu od negativnih efekata klimatske krize. Zbog velike sposobnosti za apsorpcju ugljen dioksida područje veoma je značajno u borbi protiv globalnog zagrijavanja. Pješčana prašina koja sa Velike plaže nošena vjetrom dospijeva do okolnih područja, iako istraživanja nijesu sprovedena, vjerovatno ima pozitivne efekte na obogaćivanje zemljišta mikroelementima, a pored toga ima pozitivan efekat na povećanje količine hlorofila kod fitoplanktona što utiče na proizvodnju kiseonika. Dine na Velikoj plaži predstavljaju zaštitu od erozivnog dejstva talasa. Pješčano tlo na plaži i u zaleđu, kao i močvare u okolini, imaju veliku veliku moć upijanja vode i sprečavanja poplava. Hidrološki objekti na ovom području su od velikog značaja za ciklus kruženja vode u našoj zemlji…
Velika plaža sa zaleđem je naše nacionalno blago.
Bogić Gligorović
Bogić Gligorović je biolog sa bogatim iskustvom u istraživanju raznovrsnosti živog svijeta u Crnoj Gori. Sa više od 50 naučnih publikacija, posebno se istakao radom na karstičnim izvorima, odonatama (vilinim konjicima), akvatičnim insektima i pijavicama. Trenutno predaje biologiju u Osnovnoj školi “Sutjeska” u Podgorici, a od 2019. je angažovan i kao ekspert za biodiverzitet pri Agenciji za zaštitu životne sredine Crne. Takođe, redovno doprinosi naučno-popularnoj refleksiji događaja koji utiču na ekosisteme Crne Gore, poput požara, klimatskih promjena i stanja močvarnih i riječnih sistema.
Fotografije: Bogić Gligorović
