Azbest spada u grupu vlaknastih silikatnih minerala koji se može naći u prirodi. Korišćen je u mnogim industrijama, proizvodnji, izgradnji i građevinarstvu između 40-tih i 80-tih godina prošlog vijeka.
Sve vrste azbesta mogu biti štetne po zdravlje. Uopšteno, prisustvo azbesta ne predstavlja opasnost po zdravlje, osim ako nije slomljen, u lošem stanju ili oštećen u procesu rada tokom koga se proizvodi prašina koja sadrži azbestna vlakna.
Štetnost azbesta
Glavne bolesti koje uzrokuje udisanje azbestih vlakana su mezoteliom, rijetka vrsta smrtonosnog kancera, rak pluća (visoka smrtnost), druga oboljenja pluća: azbestoza (najčešće ne rezultira smrtnošću, ali se radi o progresivnoj bolesti) i difuzna zadebljanja pleure (nije smrtonosno), navodi se na sajtu Ministarstva zdravlja Hrvatske.
Tu se citiraju i podaci Svjetske zdravstvene organizacije koji navode da je u svijetu 125 miliona ljudi izloženo azbestu na radnom mjestu.
-Tokom 2004. godine rak pluća povezan s azbestom, mezoteliom i azbestoza, nastali usljed izloženosti azbestu na poslu, uzrokovali su smrt 107.000 ljudi, dok je kod 1.523.000 izloženost rezultirala zdravstvenim posljedicama koje izazivaju prijevremenu smrt – kažu iz Svjestke zdravstvene organizacije.
Zdravstvena zaštita stanovništva i ogromni tehnički i ekonomski gubici, zvanično su razlozi zbog kojih Crna Gora mora da krene za Evropom i zamijeni vodovodne cijevi, napravljene smješom azbestnih vlakana i cementa.
U Crnoj Gori zabrana stavljanja u promet i upotreba azbestnih vlakana uvedena je tek Zakonom o životnoj sredini iz 2016. godine.
Zbog mogućeg kancerogenog dejstva ovaj materijal je u Evropskoj uniji (EU) zabranjen još 2005. godine.
Cijevi u kojima ima azbesta, osim uticaja na zdravlje, pokazale su i nedostatke u vidu velikog gubitka vode koja protiče kroz njih.
Udruženje Vodovoda Crne Gore, koje okuplja sva crnogorska vodovodna preduzeća, u junu 2018. započelo je pripreme na projektu ,,Zamjena azbestno-cementnih cijevi u vodovodnim mrežama Crne Gore”.
Uprkos uvjeravanju stručnjaka o sigurnosti, kao cilj projekta naznačeno je da se zamjenom cijevi „obezbjeđuje zdravstvena zaštita stanovništa”, zatim postiže smanjenje gubitaka vode, povećava sigurnost vodosnabdijevanja, enornmo povećava ekonomičnost poslovanja i ispunjavaju zahtjevi EU, što je u skladu sa pregovaračkim Poglavljem 27 o ekologiji.
Projektni zadaci
Zahvaljujući podršci Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP), tokom 2019. godine izrađeni su projektni zadaci za 21 opštinu, koji su neophodni za izradu glavnih projekata rekonstrukcije azbestno-cementnih cijevi.
Azbestno-cementne cijevi su prije 15 godina bile dominantne u vodovodnom sistemu Glavnog grada, ali su uspjeli da taj procenat sa 60 odsto, smanje na 18 procenata.
Međunarodni tender raspisuje Eko Fond
Za izradu glavnog projekta zamjene azbestno – cementnih cijevi opredijeljeno je 200.000 eura. Ovih cijevi najviše ima u Podgorici, a potom u Ulcinju i Danilovgradu.
Direktor sektora za finansije, planiranje i realizaciju projekata Eko fonda, Andrej Nedović, kazao je za naš portal da će novac koji su izdvojili, biti utrošen za sve aktivnosti projekta zamjene cijevi.
-Skoro sve opštine uputile su pisma zainteresovanima za taj projekat. Zamjena cijevi radiće se u tri faze, a prva će iznositi 20 odsto ukupne dužine, što je približno 126, 8 kilometara. Novac iz fonda je namijenjen za izradu glavnog projekta zamjene cijevi. Za izvođenje radova, pokušaćemo da obezbijedimo potrebna sredstva kroz aranžmane sa stranim investitorima ili kroz kapitalni budžet – kaže Nedović.
Eko fond, kako je dodao, raspisaće u naredna dva ili tri mjeseca javni poziv za odabir glavnog projektanta za izradu tehničke dokumentacije.
-Procedura nalaže raspisivanje međunarodnog tendera, a moći će da se prijave i strane i domaće frme. Tender ćemo možda izdvojiti na regije – sjeverna, srednja i južna, što bi ubrzalo izradu glavnog projekta. Cilj nam je da se sve bude realizovano do kraja godine – objašnjava Nedović.
Planiraju, kako navodi, da za dva mjeseca uvedu projekte energetske efikasnosti.
-U komunikaciji smo sa Vladom Slovenije i sa njihovim klimatskim fondom. Oni su već obezbijedili ogromna sredstva koja će nam donirati za projekte energetske efikasnosti. Njihov Zeleni klimatski fond ima obavezu da određeni iznos novca izdvoji iz budžeta i donira zemljama koje su pristupnice EU. Oni su prepoznali Eko fond kao pravu instituciju koja treba da dobije donaciju u približnom iznosu od milion i po eura – kaže Nedović.
