Prema podacima Mreže za globalni ekološki otisak (Global Footprint Network), Crna Gora je 24. aprila ušla u ekološki dug (Earth Overshoot Day) za ovu godinu. To znači da smo do tog datuma potrošili sve prirodne resurse koje naša zemlja može da regeneriše za cijelu godinu. Od tog dana, živimo ‘na kredit’ prirode, koristeći više nego što ekosistemi mogu da obnove.
Ekološki dug označava datum kada potrošnja resursa premaši kapacitete prirode da ih obnovi u toj godini. Ovaj datum izračunava Global Footprint Network, međunarodna organizacija koja koristi podatke Ujedinjenih nacija i druge izvore kako bi procijenila ekološki otisak – količine resursa koje koristimo (hrana, energija, drvo, emisije CO₂) i biokapacitet (Biocapacity) svake zemlje, odnosno sposobnost prirode da te resurse obnovi. Ove procjene se izražavaju u ‘globalnim hektarima’, što omogućava poređenje između različitih zemalja.
Dan ekološkog duga i dan deficita: Koja je razlika?
Kada govorimo o ekološkom dugu, važno je napraviti razliku između dva srodna, ali različita pojma:
- Dan ekološkog duga (Country Overshoot Day) označava datum kada bi čitavo čovječanstvo potrošilo prirodne resurse u jednoj godini, ako bi svi ljudi živjeli na način kao stanovnici određene zemlje. Na primjer, ako bi svi živjeli kao građani Crne Gore, čovječanstvo bi u ekološki dug ušlo već 24. aprila 2025. godine.
- Dan deficita (Deficit Day) označava trenutak kada stanovnici određene zemlje počinju da troše više prirodnih resursa nego što njihovi ekosistemi mogu da obnove tokom cijele godine, tj. dan kada ekološki otisak zemlje premaši njen sopstveni biokapacitet. To znači da nakon ovog datuma, zemlja više ne može da podrži potrošnju svojih stanovnika iz sopstvenih resursa i oslanja se na resurse drugih zemalja ili crpi zalihe iz prirodnih ekosistema.
Ako bi svi ljudi na planeti živjeli kao stanovnici Crne Gore, čovječanstvo bi u ekološki dug ušlo 24. aprila 2025. godine. Za poređenje, Evropska unija je ušla u ekološki dug za ovu godinu 29. aprila, dok će globalni Dan ekološkog duga za 2025. godinu biti objavljen 5. junaa, na Svjetski dan zaštite životne sredine.
Zašto je ovo važno?
Ekološki dug je poput neplaćenih računa koji se prenose iz godine u godinu, samo što su u ovom slučaju računi resursi koje priroda ne može obnoviti u zadatom vremenskom okviru. Za Crnu Goru, zamlju koja se samoinicijativno proglasila ekološkom državom i koja se ponosi svojim prirodnim ljepotama, ovo je alarm koji ne smijemo ignorisati. Svakim danom koji provedemo u ekološkom dugu, smanjujemo resurse na koje se oslanjaju buduće generacije.
Smanjenje ekološkog duga nije samo zadatak vlada i institucija, to je odgovornost svih nas. Nije na odmet periodično ponoviti lekciju sa osnovnim postulatima održivog funkcionisanja u cilju smanjenja ekološkog otiska:
- Smanjenje potrošnje energije i korišćenje obnovljivih izvora
- Odgovorna potrošnja, smanjenje količine otpada i reciklaža
- Podrška lokalnoj i održivoj proizvodnji hrane
- Zaštita i očuvanje prirodnih resursa (šume, rijeke, jezera, more) i biodiverziteta
Vrijeme je da prestanemo trošiti ono što nemamo. Svaki mali korak ka održivosti može napraviti veliku razliku. Samo tako možemo osigurati zdravu i održivu budućnost za sve nas.
Jasmin Murić
