Prema procjenama, do 2040. godine nivo zagađenja plastikom mogao bi da dostigne 80 miliona tona godišnje.
Plastične čestice su sada otkrivene praktično u svim sferama životne sredine – vodi, zemljištu i vazduhu. Putem okeanskih struja i rijeka, sićušne plastične čestice mogu čak doći do Arktika, Antarktika ili okeanskih dubina.
Prenos čestica plastike
Nova studija je pokazala da vjetar takođe može da prenosi ove čestice na velike udaljenosti – i to mnogo brže nego što to može voda: u atmosferi, plastišne čestice mogu da putuju od svoje tačke nastanka do najudaljenijih krajeva planete za svega nekoliko minuta.
Danas se između 0,013 i 25 miliona tona mikro i nanoplastike godišnje transportuje na daljinu od više hiljada kilometara uz pomoć kretanja vazduha, snijega, magle, prelazeći na taj način preko država, čitavih kontinenata i okeana.
Do ovakve procjene došao je međunarodni tim sastavljen od 33 istraživača, uključujući stručnjake sa Instituta Alfred Vegener, Helmholc centra za polarna i morska istraživanja (AVI).
-Vazduh je mnogo dinamičniji medijum od vode – kaže koautor studije, Melani Bergman iz AVI.
-Kao rezultat toga, mikro i nanoplastika mogu mnogo brže da prodru u one djelove naše planete koji su najudaljeniji i još uvijek uglavnom netaknuti – kaže on.
Kad se jednom nađu tamo, čestice bi mogle uticati na klimu na površini zemlje i zdravlje lokalnih ekosistema. Na primjer, kada se ove tamnije čestice talože na snijegu i ledu, smanjuje se sposobnost snježnog pokrivača da reflektuje sunčevu svjetlost, podstičući na taj način topljenje.
Slično tome, tamnije mrlje morske vode apsorbuju više sunčeve energije, dodatno zagrijavajući okean. A u atmosferi, čestice mikroplastike mogu poslužiti kao jezgra kondenzacije za vodenu paru, proizvodeći efekte na formiranje oblaka i, dugoročno, klimu.
Kako plastične čestice dospijevaju u atmosferu?
Prije svega, kroz ljudske aktivnosti. Čestice koje nastaju korištenjem guma i kočnica u drumskom saobraćaju, ili izduvni gasovi industrijskih procesa, dižu se u atmosferu gdje se prenose vjetrovima.
Međutim, prema pomenutoj studiji, postoje i dokazi koji ukazuju na to da se znatan broj ovih čestica prenosi i u morskom okruženju. Prve analize pokazuju da mikroplastika iz obalne zone takođe pronalazi put u okean kroz pijesak na plažama.
Kombinacija prskanja morske vode, vjetra i talasa stvara vazdušne mjehuriće u vodi koji sadrže mikroplastiku. Kada mjehurići puknu, čestice pronalaze put u atmosferu. Kao takav, transport u udaljene, pa čak i u polarne regione mogao bi biti posljedica kombinacije atmosferskog i morskog transporta.
Shodno tome, važno je razumjeti interakcije između atmosfere i okeana, kako bi se utvrdilo koje veličine čestica se transportuju i u kojim količinama.
Atmosfera pretežno prenosi male čestice mikroplastike, što je čini mnogo bržim transportnim putem.
Mikroplastika u vazduhu
Kako Melani Bergman objašnjava: „Moramo da integrišemo mikro i nanoplastiku u naša mjerenja zagađenja vazduha. U tu svrhu, kao prvi korak, kolega autor Deon Alen i Bergman počeli su da prikupljaju uzorke mikroplastike u vazduhu, morskoj vodi i ledu tokom ekspedicije Polarstern, na Arktiku prošle godine.
Udruživanje snaga kako bi razumjeli značaj mikro plastike
Razumijevanje ciklusa kretanja mikroplastike između okeana i atmosfere zahtijevaće zajedničke napore. S tim u vezi, u studiji, tim istraživača predvođen autorima Deonom Alenom i Stivom Alenom sa Univerziteta Stratklajd u Glazgovu, opisuju globalnu strategiju za stvaranje baze podataka o protoku mikro i nanoplastike između okeana i atmosfere.
-Postoji toliko aspekata emisija, transporta i efekata mikroplastike u atmosferi da te procese još uvijek ne razumijemo u potpunosti. Ova publikacija otkriva praznine u našem znanju – i predstavlja mapu puta za budućnost – kaže koautor, Tim Batler.
Zagađenje mikroplastikom nedavno je po prvi put otkriveno u ljudskoj krvi, a naučnici su pronašli sitne čestice kod skoro 80% testiranih ljudi, piše Guardian.
Plastika u krvi
Otkriće pokazuje da čestice mogu da putuju po tijelu i da se zadrže u organima.
Njihov uticaj na zdravlje je još nepoznat. Ali istraživači su zabrinuti jer mikroplastika uzrokuje oštećenje ljudskih ćelija u laboratoriji, a već je poznato da čestice zagađenja vazduha ulaze u tijelo i izazivaju milione ranih smrti godišnje.
Ogromne količine plastičnog otpada se bacaju u životnu sredinu, a mikroplastika sada kontaminira čitavu planetu, od vrha Mont Everesta do najdubljih okeana.
Već je poznato da ljudi unose sitne čestice hranom i vodom, kao i da ih udišu, a pronađene su u izmetu beba i odraslih.
Naučnici su analizirali uzorke krvi 22 anonimna davaoca, zdravih odraslih osoba, i našli su plastične čestice kod njih 17. Polovina uzoraka je sadržala PET plastiku, koja se obično koristi u flašama za piće, dok je trećina sadržala polistiren, koji se koristi za pakovanje hrane i drugih proizvoda.
Četvrtina uzoraka krvi sadržala je polietilen od kojeg se prave plastične kese.
Novo istraživanje, objavljeno u časopisu Invajroment internešnel, je prilagodilo postojeće tehnike za otkrivanje i analizu čestica malih dimenzija od 0,0007 mm.
Neki od uzoraka krvi sadržali su dvije ili tri vrste plastike. Tim je koristio čelične igle za špriceve i staklene cijevi da bi izbjegao kontaminaciju i testirao pozadinske nivoe mikroplastike koristeći prazne uzorke.
-Proizvodnja plastike će se udvostručiti do 2040. godine – rekla je Džo Rojl (Jo Royle), osnivačica dobrotvorne organizacije „Common Seas“.
-Imamo pravo da znamo šta sva ova plastika radi našim tijelima – rekla je ona.
Nedavno istraživanje je pokazalo da se mikroplastika može zakačiti za spoljne membrane crvenih krvnih zrnaca i ograničiti njihovu sposobnost da transportuju kiseonik.
Čestice su pronađene i u placentama trudnica, a kod trudnih pacova brzo prolaze kroz pluća u srce, mozak i druge organe fetusa.
Prir. M.L.
Izvori: sciencedaily.com, slobodnaevropa.org, theguardian.com
