Uoči Dana planete Zemlje, proglašenjem najboljih učesnika, završen je konkurs „Mladi ekoreporteri” koji je, po petnaesti put, organizovala NVO „EKOM” u sklopu programa – Fondacije za ekološku edukaciju (FEE).
Pristigli radovi
Na konkurs je do 15. marta 2022. stiglo 340 radova iz 31 osnovne i 15 srednjih škola. Na pripremi je radilo oko 350 učenika i pomagalo 57 profesora mentora.
Nakon selekcije, u konkurenciji za plasmane bilo je ukupno 108 radova i to: 36 članaka, 40 fotografija, 22 fotopriče i 10 video klipova.
Odabrane radove je tokom aprila 2022. vrednovao petnaesetočlani nacionalni žiri i odabrao najbolje u šest tematskih i dvije starosne kategorije – srednjoškolci i osnovci.
Predsatvljamo vam pobjednički rad srednjoškolaca Emira Idrizovića i Benjamina Mahmutovića iz Srednje medicinske škole “Dr Branko Zogović” u Beranama.
„Kraljice biodiverziteta – naša sigurnost za zdravlje”
One nam pomažu da se zasladimo, izliječimo ili da uživamo u njihovom letu. Međutim, uticajem klimatskih promjena, zagađivanjem i nebrigom ljudi, pčela je na svijetu sve manje.
Male žute „zujalice“ su jedne od najpametnijih životinja, u košnici poštuju zakone, a znanje prenose na sljedeće generacije, objašnjava profesorica biologije iz beranske Gimnazije „Panto Mališić“ Svetlana Radević.
-Pčele se ne rađaju naučene, već kao mlade uče od starijih kako da prave med. Žive u kolonijama, složeno organizovanim društvenim zajednicama koje čine: matica, radilice i trutovi – kaže ona.
Oprašivanje je od vitalnog značaja za život na planeti, a alarmantno je da u brojnim regionima usluge oprašivanja pokazuju opadajući trend. Za to je, kako ukazuju dokazi, krivac povećana upotreba pesticida.
Pad će vjerovatno uticati na proizvodnju i troškove useva bogatih vitaminima poput voća i povrća, što će dovesti do sve više neuravnotežene ishrane i zdravstvenih problema, kao što su neuhranjenost i nezarazne bolesti.
Sadašnje stope izumiranja pčela su 100 do 1.000 puta veće od uobičajenih zbog uticaja ljudi. Insekti će vjerovatno činiti najveći dio budućeg gubitka biodiverziteta, sa 40 procenata posebno pčela i leptira koji su suočeni sa izumiranjem.
Klimatske promjene takođe imaju negativan uticaj u velikoj mjeri. Više temperature, suše, poplave i promjene vremena cvjetanja ometaju oprašivanje.
Pčelara malo, znanja o pčelama još manje
Pčelara u Beranama nema dovoljno, ocijenili su naši sagovornici, jer se nijedan ne može pohvaliti sa velikim brojem košnica, a i zbog globalnih problema pčela je sve manje.
-Da bi neko mogao iole da se bavi pčelarstvom, mora da ima najmanje 100 košnica – kaže predsjednik pčelarskog društva “Uljanik” iz Berana, Velizar Cimbaljević.
-Ranije su opstajale nekoliko godina, proizvodile višak meda za cijelu zimu. Sada je nemoguće da odu na primorje, prezime i sljedeće jeseni da i dalje žive. Nema viška meda, a i zbog zagađenosti atmosfere – objasnio je Cimbaljević.
Da je za bavljenje tim poslom potrebno znanje, smatra pčelar Zdravko Radunović, jedan od osnivača pčelarskog društva “Roj” iz Berana i dodaje da je poznavanje tematike obavezno, a da se praksa stiče vremenom.
-Mišljenja sam da bi se trebalo u srednjim školama jednom do dva puta nedjeljno održavati časovi za širenje znanja o temama kao što su pčelarstvo i druge poljoprivredne djelatnosti, kako bi ljudi bili upoznati sa problemima – kazao je Radunović.
Za rad sa pčelama je potrebna ljubav, smatra iguman Josif koji se takođe bavi pčelarstvom.
-One ne podnose nervozu i buku na košnicama, udaranje, parfeme, znoj, mirise – ona traži čistoću i mir. Kada radiš sa ljubavlju ona je mirna, a ako dođeš sa nervozom, osjeti pa te ubode – kaže on.
Globalno zagrijavanje najveći neprijatelj pčela
Globalno zagrijavanje, vremenski uslovi, ali i sam čovjek utiču da pčele umiru, saglasni su pčelari.
-Smatram da su ljudi krivi za neopstanak pčela na planeti, razni otrovi i prskanja i manjak čuvanja pčela dovodi do njihovog stradanja – smatra iguman Josif.
Vremenski uslovi kod nas su često nepogodni i predstavljaju problem, kaže Radunović.
-Dešava nam se često da kad pčela treba da izlazi na pašu, vrijeme je kišovito, vjetrovi veliki i odmah sasušuju nektar – objašnjava on i dodaje da su veliki problem i insekticidi i pesticidi.
-Komšija koji ima voće me je više puta zamolio da zatvorim pčele jer prskaju voće, a pčela se u maju ne smije zatvarati, maksimalno na 2-3 sata. Zato su ljudi danas svjesniji i prskaju voće oko 18-19 časova da bi se spriječio preveliki gubitak pčela – priča nam pčelar.
Više priče nego pomoći
Pčelari tvrde da pomoć koju dobijaju od Opštine nije dovoljna, te da se “više priča nego što se ulaže”.
-Uzmimo samo budžet u zadnjih 10 godina u Crnoj Gori pa ćemo vidjeti koliko se ulaže novca u pčelarstvo, a koliko u ostale grane poljoprivrede. Mora se ulagati više, ali ne toliko više u odnosu na pčelarstvo – smatra Cimbaljević.
Iz Opštine Berane su nam kazali da je lokalnim Agrobudžetom za prošlu godinu za razvoj pčelarstva izdvojeno 10.000 eura.
-Ukupno je konkurisalo 122 pčelara sa 4.871 pčelinjim društvom – saopštili su iz Opštine.
-Opština povremeno izlazi u susret, ne u nekoj ogromnoj mjeri. Krajem godine dobijamo subvencije u iznosu od dva eura po košnici. Budžet bi mogao i trebalo da se poveća. S druge strane, uz Ministarstvo poljoprivrede u saradnji sa Kućom Meda iz Danilovgrada prošle godine smo mogli da uzmemo 50 odsto subvencije na određene artikle. Ministarstvo to odlično radi, iako uvijek može bolje – kaže Radunović.
Iz Ministarstva poljoprivrede su nam kazali da su svjesni značaja pčela i razvoja održivog pčelarstva i da posvećeno unapređuju taj sektor u saradnji sa pčelarima i Savezom pčelarskih organizacija te da sprovode brojne edukativne aktivnosti kao što su predavanja i studijska putovanja kako bi pčelari imali mogućnost da se edukuju i unaprijede tehnologiju pčelarenja.
-Kreirali smo posebnu mjeru za mlade pčelare početnike koji su nezaposleni i stvorili smo mogućnost da dobiju pet oformljenih pčelinjih društava kako bi mogli da krenu da se bave ovom djelatnošću. Podrška Ministarstva je do 50 odsto. Prošle godine Agrobudžetom je podrška za Program Unapređivanje pčelarstva iznosila 205.000 eura. Ove godine opredijeljeno je 235.000 eura – kazali su nam iz te institucije.
Svjesni značaja, ali ipak ne žele time da se bave
Koliko su u srednjoj medicinskoj školi “Dr Branko Zogović” informisani o važnosti pčela saznali smo anketiranjem 151 učenika i 27 profesora. Većina je saglasna da su pčele važne za biodiverzitet, a da bi trebalo podići svijest o njihovom značaju kroz interaktivne radionice i praktični rad sa pčelarima.
Zabrinjavajuće je da je 106 učenika i 15 profesora ispoljilo nezainteresovanost za bavljenje pčelarstvom u budućnosti, a i da većina njih misli da je svaka pčela u stanju da proizvede med.
Kao izvodljivo i konstruktivno rješenje, smatramo da većoj zainteresovanosti kod učenika o ovom problemu možemo da doprinesemo kroz edukativne radionice i nastavu, praktičnim primjerima i radom na terenu sa pčelarima.
