Zabrinjava činjenica da je Crna Gora u periodu od 2010-2018 izgubila čak 84,33 hektara šume samo u požarima. Ova izgubljena površina odgovara petostrukoj površini Nacionalnog parka Prokletije
Svjetski dan šuma obilježava se 21. marta. Ovaj datum je ustanovljen još 1971. godine, kada se obilježavao kao Dan šuma, i to na inicijativu Evropske poljoprivredne konfederacije, kako bi se ukazalo na značaj drveća i istakle brojne koristi šumske vegetacije.
Svjetski dan šuma 2012. godine usvojila je Generalna skupština Ujedinjenih nacija u cilju jačanja svijesti zajednice o značaju šuma i doprinosa njihovom očuvanju i održivom upravljanju.
Značaj šuma ne smije se potcijeniti. Opstanak živog svijeta na zemlji zavisi od šuma, vazduha koji udišemo i drveća koje koristimo. Osim što pružaju staništa životinjama, šume nude i zaštitu sliva rijeka, sprečavaju eroziju tla i ublažavaju klimatske promjene. Ipak, uprkos našoj velikoj zavisnosti od šuma, i dalje dozvoljavamo da nestaju.
Uništavanje ekosistema
Šume nam pružaju sklonište, sredstva za život, sigurnost vode, hrane i goriva. Sve ove aktivnosti direktno ili indirektno uključuju šume. Neke je lako dokučiti – voće, papir, drvo, itd. Drugi su manje očigledni, poput nus proizvoda koji ulaze u svakodnevne predmete poput ljekova, kozmetike i deterdženata. Šume omogućavaju zaposlenje za više od 13 miliona ljudi širom svijeta.
I pored svega navedenog, mi ih gubimo. Između 1990. i 2015. godine svijet je izgubio oko 129 miliona hektara šume, površine veličine Južne Afrike. Devastacijom šuma, ne uništava se samo drveće, već čitav ekosistem, a to ima posljedice na sve nas. Šume pružaju usluge ekosistema koje su ključne za dobrobit ljudi – upijajući štetne gasove staklene bašte koji su jedan od vodećih uzroka klimatskih promjena. S obzirom da šume predstavljaju jedan od najsloženijih i najvažnijih kopnenih ekosistema, u kojima su pored dominantnih drvenastih vrsta svoj dom pronašle mnoge druge vrste biljaka i životinja, mikroorganizama i gljiva, bilo kakva devastacija šuma samim tim utiče i na cjelokupan šumski ekosistem i sve vrste prisutne u njemu.
Crna Gora u vrhu Evrope prema stepenu šumovitosti
Prema zvaničnim podacima, Crna Gora se prema stepenu šumovitosti nalazi na samom vrhu Evrope.
Nevena Petković, projekt kordinator u NVO Green Home, kazala je za Ecoportal, da uz skandinavske zemlje, Crna Gora sa 60% šumovitosti (0,9 ha šuma po glavi stanovnika) jedna je od najšumovitijih evropskih država, sa visokom vrijednošću i ogromnim potencijalom.
-Naše šume se suočavaju sa brojnim direktnim i indirektnim prijetnjama. Jedna od najozbiljnijih prijetnji po šumske ekosisteme u Crnoj Gori jesu učestale bespravne čiste sječe, odnosno one sječe koje nisu u skladu sa principom održivog gazdovanja šumama. Neodrživim gazdovanjem se zapravo šuma i šumsko zemljište eksploatišu na način kojim se uništava biodiverzitet, smanjuje produktivnost, vitalnost i potencijal šuma – navodi Petković.
Požari – aktuelan problem
Konstantni požari u šumama Crne Gore, kako objašnjava, uvijek su aktuelan problem sa nesagledivim ekološkim i ekonomskim gubicima.
-Požari kod nas nastaju uglavnom kao posljedica ljudskih aktivnosti (namjerno paljenje imanja, loženje vatre na otvorenom, uslijed zablude o boljem prinosu pečuraka itd.), što u najvećem broju slučajeva dovodi do nekontrolisanog širenja požara i gubljenja velikih šumskih površina. Zaista zabrinjava činjenica da je Crna Gora u periodu od 2010-2018 izgubila čak 84,333 hektara šume samo u požarima. Ova izgubljena površina odgovara petostrukoj površini Nacionalnog parka Prokletije – kaže Petković.
Ona pojašnjava da se uslijed sagorijevanja šumske mase u požarima, oslobađaju velike količine ugljen-dioksida, što doprinosi ubrzanju klimatskih promjena i posljedično povećanju globalne temperature, pri čemu se stvaraju uslovi za ponovno i učestalije izbijanje požara.
-Ovo je samo još jedan dokaz o začaranom ciklusu koji negativne i nesavjesne ljudske aktivnosti stimulišu i ubrzavaju. Recimo, u procesu kopnenog kruženja vode šume imaju izuzetno važnu ulogu – vrše funkciju filtriranja, djeluju kao potrošači, rezervoari, utiču na vodni bilans. Šume su prirodna, ,,zelena pluća“ planete, jedan su od najznačajnijih proizvođača kiseonika (pet stabala površine 150m2 proizvedu dovoljno kiseonika za čitav život jednog čovjeka). Njihov značaj sa aspekta kvaliteta vazduha i zaštite od klimatskih promjena je izuzetan – šume usvajaju ogromne količine ugljen-dioksida, gasa sa efektom staklene bašte, zadržavaju čestice prašine na lišću i granama, i samim tim ih drže podalje od našeg respiratornog sistema – objašnjava naša sagovornica.
Petković dodaje da šumski pokrivač ne samo što svojim jakim korijenskim sistemom štiti zemljište od erozija, već popravlja strukturu zemljišta i doprinosi smanjenju površinskog oticanja vode.
Biodiverzitet
-Šume predstavljaju stanište za čak 75% kopnenog biodiverziteta. Iz svega navedenog, jasno je da bilo kakav disbalans i narušavanje prirodnih funkcija šuma, bilo prirodnim ili antropogenim faktorima, utiče na sve aspekte ovog ekosistema, a nažalost u određenim situacijama dovodi i do trajne devastacije – pojašnjava Petković.
Održivo gazdovanje šumama prema Zakonu o šumama (2010) podrazumijeva obezbjeđivanje prirodnog načina obnavljanja šuma, korišćenje prirodne selekcije, obezbjeđivanje očuvanja trajne proizvodne sposobnosti šuma i unapređenja šumskog fonda i prinosa, unapređivanje vitalnosti i ekološke stabilnosti šuma, kao i obezbjeđivanje očuvanja biološke raznovrsnosti, šumskog zemljišta i vodnog režima i drugih povoljnih uticaja šuma na životnu sredinu.
-U Crnoj Gori se najviše planira i sprovodi klasični prebirni način gazdovanja šumama. Ovaj sistem predstavlja optimalan model jer koristi prirodne procese i jača otpornost šume, daje veliki prinos i podstiče raznolikost strukture šume. Ovakav način gazdovanja smatra se ekološki i ekonomski najracionalnijim – zaključuje Petković.
Edukacijom do podizanja svijesti o važnosti šuma
Prvi i najneophodniji korak ka podizanju svijesti građana o važnosti šuma je svakako edukacija. Pored efikasne primjene kaznene politike potrebno je kontinuirano raditi na edukaciji građana, a posebno najmlađih generacija koji najbrže mogu usvojiti pozitivne navike kada je riječ o očuvanju šuma, spoznaji njihove vrijednosti i načinima održivog upravljanja.
-Green Home koristi svaku priliku da edukuje, prije svega učenike osnovnih i srednjih škola, o raznim temama iz oblasti životne sredine. Stoga je u proteklom periodu u okviru projekta ,,Zajedno za održive šume” u saradnji sa Savezom udruženja privatnih vlasnika šuma održana radionica za 60 učenika Srednje stručne škole u Pljevljima, upravo o održivom gazdovanju šumama, efektima klimatskih promjena na šume i značaju zaštite šuma od njihovih negativnih posljedica – navodi Petković.
M. Lazarević
