Prvi put razvijen u Kini prije više od hiljadu godina, vatromet je postao sastavni dio proslava širom svijeta. Od novogodišnjih svečanosti, do Divalija u Indiji i proslave Dana nezavisnosti u Crnoj Gori, mnogi događaji su postali gotovo sinonim za spektakl mini eksplozija koje osvjetljavaju noćno nebo.
Međutim, kako svijest o klimatskim i ekološkim pitanjima raste, efekat ovih pirotehničkih sredstava našao se u centru pažnje. Napravljen od štetne plastike i hemijskih jedinjenja, vatromet ne samo da zagađuje tlo, već može ozbiljno da utiče na kvalitet vazduha koji udišemo.
Pravi uticaj vatrometa
Zabrinutost zbog prekomjernog zagađenja vazduha tokom pandemije koronavirusa navela je nekoliko indijskih država i glavni grad Nju Delhi — jedan od smogom najzagađenijih gradova na svijetu — da zabrane vatromet na ovogodišnjem Divali festivalu.
Poznat kao festival svjetlosti, Divali je petodnevna svetkovina koja se završava velikim vatrometom.
Ipak, mnogi su se oglušili o zabranu. Poslednjeg dana festivala, Indijski indeks kvaliteta vazduha (AKI) zabilježio je zagađenost česticama PM2,5 od 481 u prijestonici, od maksimalnih 500.
Prema Svijetskoj zdravstvenoj organizaciji (SZO) “PM2,5 može da prodre kroz plućnu barijeru i uđe u krvni sistem. Hronična izloženost česticama doprinosi riziku od razvoja kardiovaskularnih i respiratornih bolesti, kao i od raka pluća.”
U Njemačkoj, prošlogodišnji izvještaj Federalne agencije za životnu sredinu kaže da se preko 2.000 tona čestica svake godine doda u atmosferu vatrometom. Od toga, 75% se generiše 31. decembra, kada nebo i trotoari postanu platno za petarde i rakete koje se pale na svakom ćošku na ulicama grada.
Životinje i vatrometi
Efekti vatrometa na životinje mogu se veoma jasno uočiti u zoološkim vrtovima. Pokazalo se da buka vatrometa čini životinje poput nosoroga i geparda izuzetno nervoznim, što takođe vidljivo utiče na druge vrste poput slonova, dok glodari nastavljaju da trče čak nekoliko minuta nakon što buka prestane.
Za neke kućne ljubimce, posebno pse i mačke sa ušima izuzetno osetljivim na buku, zvuk vatrometa može izazvati intenzivne reakcije straha. Neki kućni ljubimci će ići u krajnost kako bi se sakrili, drugi se pak uplaše i pobjegnu, pri čemu opšta anksioznost izazvana neočekivanim glasnim zvukovima može imati dugotrajne posljedice na životinje.
Doprinos zagađenju vazduha i tla
Jirgen Reš, vođa njemačke ekološke grupe Deutsche Umvelthilfe, već dugo vodi kampanju za strože zakone o vatrometu. Iako se procjene o nivoima emisija gasova staklene bašte koje se stvaraju tokom godišnjih svečanosti u zemlji razlikuju, Reš je objasnio da problem prevazilazi zagađenje vazduha.
„U Njemačkoj se svake godine suočavamo sa 10.000 tona plastike i opasnog otpada nastalog vatrometom koji ostaje da leži unaokolo nakon novogodišnje noći“, rekao je on.
Georg Alef, predstavnik vodećeg njemačkog proizvođača vatrometa Veco, ističe da ne postoji takva stvar kao što je klimatski neutralan vatromet, ali i da je moderna tehnologija napravila razliku u njihovom uticaju na životnu sredinu, te da njegova kompanija radi na tome da svoje proizvode učini ekološki prihvatljivijim.
“Kada postoji sagorijevanje postoje i emisije u vazduh. Naši proizvodi nisu bez finih čestica”, rekao je on.
“Postavlja se i pitanje upotrebe teških metala kao što su olovo, živa, hrom, itd. ili njihovih jedinjenja. To su sve prirodne komponente koje su se možda koristile u prošlom vijeku u nekim dijelovima svijeta, ali danas su zabranjene“.
Alef kaže da se nada da će Veco do 2021. moći da zamijeni plastične poklopce raketa verzijom napravljenom od recikliranog papira. Neke kompanije takođe proizvode vatromete na bazi azota, a ne na bazi ugljenika.
Veco kaže da je jedan od problema koji usporava napredak taj što su biorazgradivi materijali skuplji od uobičajenih djelova za vatromet i još uvijek nisu široko dostupni. Tu je i pitanje bezbjednosti. Mogu proći godine dok se nove komponente vatrometa adekvatno testiraju.
„Nije moguće da svaka komponenta vatrometa bude ekološka, posebno kada su u pitanju bezbjednosni problemi“, rekao je Alef. “Ako želite da imate nultu emisiju, onda je jedini način da se potpuno riješite vatrometa.”
Šta su ekološki prihvatljivi vatrometi?
Ekološki prihvatljivi vatrometi su razvijeni da bi se smanjila količina atmosferskog zagađenja koga oni proizvode. Tradicionalni vatromet se obično pravi korišćenjem goriva od drvenog uglja i sumpora, perhloratnog oksidatora koji pomaže pri sagorijevanju, plus veziva, boje i goriva. Kada se zapale, pirotehnička sredstva su spektakularna, ali emituju velike količine dima, neiskorišćenih perhlorata i nusproizvoda metala iz boja.
Ekološki prihvatljivi vatrometi sadrže čisto gorivo na bazi azota. To znači da perhloratni oksidator nije potreban i pošto ima malo dima, potrebne su samo male količine soli metala da bi se proizveo plamen sjajne boje.
Spektakli dronova i laserskih predstava
Zašto moramo da slavimo događaje ispaljivanjem raketa i ispuštanjem eksplozija na ovako primitivan način?
Postoje alternative. U Južnoj Koreji, gdje je upotreba vatrometa uglavnom ograničena na zvanične događaje, spektakl dronova je postao popularan poslednjih godina, često dajući briljantne i prelijepe rezultate.
Njemački grad Landshut, gde je vatromet bio zabranjen u novogodišnjoj noći već nekoliko godina, postao je poznat po svojim impresivnim laserskim svjetlosnim spektaklima. A u Irskoj prestonici Dablinu, prethodne godine su dočekane mješavinom tradicionalne pirotehnike i laserskih predstava.
Da li će pandemija ponuditi šansu zemljama koje vole vatromet da prihvate ekološki prihvatljivije alternative?
Prir. S.Đ.
Izvor: www.dw.com
