Zabrinutost za bezbjednost i pitanje šta raditi sa radioaktivnim otpadom ugasili su entuzijazam za tehnologiju nekada doživljavanu kao revolucionarni izvor jeftine energije u izobilju.
Sada se naširoko govori o obnovi, koju pokreću tehnološki giganti kao što su Majkrosoft, Gugl i Amazon.
Prije jedne decenije, izgledalo je kao da je globalna nuklearna industrija u bespovratnom padu.
Zabrinutost za bezbjednost i pitanje šta raditi sa radioaktivnim otpadom ugasili su entuzijazam za tehnologiju nekada doživljavanu kao revolucionarni izvor jeftine energije u izobilju.
Sada se naširoko govori o obnovi, koju pokreću tehnološki giganti kao što su Majkrosoft, Gugl i Amazon.
Oni su najavili ulaganje u ovaj sektor, kao i sve veći pritisak na bogate zemlje da zauzdaju emisije ugljenika.
Kad je komercijalna nuklearna energija prvi put pokrenuta 1950-ih i 1960-ih, vlade je zaveo njen naizgled beskrajni potencijal.
Nuklearni reaktori mogu da proizvedu i kontrolišu iste one veličanstvene sile koje ispuštaju atomske bombe – da bi proizvodile električnu energiju za milione domova.
Sa jednim kilogramom uranijuma koji može da proizvede oko 20.000 puta toliko energije kao kilogram uglja, to je izgledalo kao budućnost.
Ali ova tehnologija je i izazivala strah u javnosti.
Strah je djelovao opravdano posle katastrofe u Černobilju, koja je početkom 1986. godine raširila radioaktivnu kontaminaciju širom Evrope.
Nesreća je pokrenula široko rasprostranjen javni i politički otpor, usporivši rast ove industrije.
Druga nesreća, u elektrani Fukušima Daiči u Japanu 2011. godine, ponovo je probudila zabrinutost za nuklearnu bezbjednost.
Sam Japan ugasio je sve reaktore neposredno posle nesreće, a od tada ih je ponovo proradilo samo 12.
Nemačka je odlučila da postepeno potpuno ukine nuklearnu energiju.
Druge zemlje smanjile su planove za ulaganje u nove nuklearne elektrane ili za produženje života ostarelih postrojenja.
Prema Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju, to je između 2011. i 2020. godine dovelo do gubitka proizvodnje 48GV električne energije u svijetu. Ali nuklearni razvoj nije stao. U Kini je 2011. godine bilo 13 nuklearnih reaktora. Sada ih ima 55, a gradi se još 23.
Za Peking, koji ima problema da namiri ubrzani rast potražnje za električnom energijom, nuklearna je imala, i još ima vitalnu ulogu. Čini se da interesovanje za ovaj sektor ponovo raste i na drugim mjestima.
Djelimično što razvijene zemlje traže načine da zadovolje potražnju za energijom, dok se istovremeno trude da postignu ciljeve smanjenja emisija prema Pariskom sporazumu.
Uz projekciju da će 2024. biti najtoplija godina otkako se vodi evidencija, pritisak da se smanje emisije ugljenika samo raste. Obnovljeni naglasak na energetskoj bezbjednosti, posle ruske invazije na Ukrajinu, takođe je bio važan faktor.
Južna Koreja je nedavno odustala od planova da ukine svoj veliki kontingent nuklearnih elektrana u naredne četiri decenije i umesto toga će ih samo graditi još.
I Francuska je odustala od planova da smanji zavisnost od nuklearne energije, koja obezbeđuje 70 odsto njene električne energije. Umjesto toga, želi da izgradi osam novih reaktora.
Nedavno je američka vlada potvrdila na Konferenciji o klimatskim promjenama Ujedinjenih nacija (COP29), održanoj u Azerbejdžanu, da namjerava da utrostruči proizvodnju nuklearne energije do 2050. godine.
Bijela kuća se prvobitno obavezala da će to uraditi na obodima prošlogodišnje konferencije COP28.
Do sada je 31 zemlja pristala da utrostruči upotrebu nuklearne energije do 2050. godine, među njima i Velika Britanija, Francuska i Japan.
Na konferenciji COP29, koja se završila 22. novembra, SAD i Velika Britanija su najavile da će sarađivati na ubrzanju razvoja nove tehnologije za nuklearnu energiju. Ovo je uslijedilo nakon što je dogovoreno u finalnom saopštenju prošlogodišnje COP28 da nuklearna energije treba da bude jedna od tehnologija nultih ili niskih emisija koja treba da se „ubrza“ da bi se pomoglo u borbi protiv klimatskih promjena.
Tehnološki giganti i čista energija.
Majkrosoft je u septembru potpisao 20-godišnji ugovor za kupovinu energije od Konstelejšn Enerdži, što će dovesti do otvaranja zloglasne nuklearne elektrane na Ostrvu tri milje u Pensilvaniji, stecištu najgore nuklearne katastrofe u američkoj istoriji. Tada je reaktor 1979. godine doživeo delimično topljenje nuklearnog jezgra. U zapadnim zemljama, nove nuklearne elektrane moraju da budu izgrađene tačno prema savremenim bezbednosnim standardima.
Najnoviji američki reaktori u elektrani Vogtl u Džordžiji otvoreni su sa sedam godina zakašnjenja, a koštali su više od 35 milijardi dolara, više nego duplo u odnosu na prvobitno budžet.
Biće manji od tradicionalnih reaktora, koristiće standardne delove koji mogu brzo da se sastave, blizu mesta kojima je potrebna energija.
Poslije 70 godina atomske energije, još uvek vlada neslaganje oko toga šta raditi sa akumuliranim radioaktivnim otpadom – od kog će neki ostati opasan stotinama hiljada godina.
Odgovor koji pokušavaju da slijede mnoge vlade je geološko odlaganje – zakopavanje otpada u zapečaćenim tunelima duboko ispod zemlje.
Izvor: BBC na srpskom
