Ministarstvo ekonomije je u avgustu 2020. godine izdalo Elektroprivredi Crne Gore Koncesioni akt za projekat hidroelektrane Komarnica koji je prethodno usvojila Vlada Crne Gore. U skladu sa Koncesionim aktom za projekat HE Komarnica i Odlukom Odbora direktora, Elektroprivreda Crne Gore AD Nikšić je predala Ponudu za koncesiju – Korišćenje prirodnih bogatstava, radi izgradnje, održavanja i korišćenja energetskog objekta hidroelektrane Komarnica u cilju proizvodnje električne energije.
Benefiti izgradnje HE
Izgradnjom HE, kako su nam kazali iz Elektroprivrede Crne Gore, građani će imati višestruke benefite.
– Pored proizvodnje od 213 GWh, što predstavlja samo jedan od benefita projekta, Crna Gora će dobiti još jednu vršnu elektranu sjajnih performansi koja će pružati usluge regulacije i bilansiranja planiranih OIE u Crnoj Gori. Usluge vršne elektrane su izuzetno tražene u Evropi, svakim danom sve više. HE Komarnica kao uzvodna akumulacija dodatno poboljšava karakteristike upravljanja akumulacijom HE Piva, što HE Piva čini još korisnijom – saopšteno je iz Elektroprivrede.
Procijenjena vrijednost izgradnje HE Komarnica sa pratećim objektima je od 260 do 290 miliona eura.
–Snaga HE Komarnica biće 172 MW, dok je očekivana prosječna godišnja proizvodnja 213GWh. Očekuje se da bi radovi na izgradnji HE Komarnica mogli početi u narednoj godini, što će zavisiti od izbora načina finansiranja projekta. Izgradnja HE predviđa izgradnju lučno-betonske brane visine 171 metar kojom će se formirati akumulacija sa kotom normalnog uspora 811 mnm – kazali su nam iz EPCG.
S druge strane, u NVO Koaliciji za održivi razvoj smatraju da će izgradnja HE nepovratno devastirati rijeku Komarnicu, pritoku Pridvoricu i potpuno uništiti cijeli ekosistem kanjona Komarnice koji je veoma kompleksan.
-Eventualnom izgradnjom HE Komarnica dolazi do promjene riječnog ekosistema u jezerski ekosistem što sa sobom povlači potpuni gubitak biljaka i životinja riječnog ekosistema koje su tu prisutne oduvijek. Kanjon Komarnice je bogat sa dva stanišna tipa koja su od prioriteta za zaštitu, a to su aluvijalne šume jove i jasena, te reliktne šume velikih nagiba i klisura gdje je dominantno nekoliko vrsto lipa i javorova. Ova prioritetna staništa moraju se staviti pod zaštitu i postati dio Natura 2000 mreže. U kanjonu Komarnice postoje i brojne biljne endemske vrste koje bi izgradnjom brane nestale – kaže Aleksandar Dragićević iz ove NVO.
Kako je kazao, elaborat procjene uticaja na životnu sredinu je završen, a u toku je javna rasprava koja će biti zaključena 25 marta.
–Elaborat je pun rupa, nedosljednosti, nelogičnosti i nije adekvatno sprovedeno istraživanje i popis vrsta i staništa, već su uglavnom korišćeni podaci stari 30 i više godina. Nijesu naznačene niti popisane brojne vrste koje će potpuno nestati, nemamo nulto stanje, popis zaštićenih vrsta ni rješenja za očuvanje u slučaju izgradnje. Nadamo se da ovaj elaborat neće proći sljedeću instancu jer bi to bio poraz struke i nauke – istakao je on.
Uništenje korita rijeke?
On je dodao i da bi taloženjem cementa i ostalog građevinskog materijala, te otpadnim i procijednim vodama, hemikalijama i ljudskim faktorom, korito rijeke bilo trajno uništeno već u početnoj fazi izgradnje.
-Po završetku izgradnje korito rijeke ne bi postojalo, ono bi se pretvorilo u dno jezera. Kako bi ovo bio irevirzibilan proces tako bi izgradnja brane bila smrtna presuda Komarnici i biljnim i životinjskim vrstama koje nastanjuju kanjon i okolinu kanjona – zaključuje Dragićević.
Izvještaj o strateškoj pocjeni uticaja na životnu sredinu
U Izvještaju o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu detaljnog prostornog plana za prostor višenamjenske akumulacije na Komarnici koji je objavljen 2019. godine, opisano je postojeće stanje životne sredine, opisani su uticaji po zdravlje ljudi i životnu sredinu, dat je prikaz mogućih pekograničnih uticaja na životnu sredinu, a navedene su i mjere u cilju sprečavanja, smanjenja ili otklanjanja značajnih negativnih uticaja na zdravlje ljudi i životnu sredinu.
– Cilj izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu za Detaljni prostorni plan višenamjenske akumulacije na rijeci Komarnici je planiranje prostora za izgradnju višenamjenske akumulacije na rijeci Komarnici rukovodeći se principima održivog razvoja i zaštite životne sredine Države – navodi se u Izvještaju.
Kako se dodaje, pored riječnog ekosistema koji će biti u potpunosti izmijenjen u dužini od 13,7 km, odnosno 16,7 km uzvodno od objekta brane, i okolni terestični ekosistemi i pripadajuća staništa u visini do kote od 811 mnv će takođe biti uništeni zbog potapanja.
– Stepen degradacije, odnosno vertikalna distribucija ovog negativnog uticaja zavisi od udaljenosti od objekta brane. Na samoj brani sva staništa i djelovi ekosistema kojima ona pripadaju biće uništeni, odnosno potopljeni u visini od 136 m iznad postojećeg uticaja akumulacije „Piva“ (KNU „Komarnica“ – KNU „Piva“). Ovaj uticaj nije konstantan u čitavoj dužini budućeg jezera već se smanjuje uzvodno prema koti 811 mnv do koje će se pružati vještačko jezero – piše u Izvještaju.
Imajući u vidu osnovnu namjenu DPP-a, jasno je da će realizacija dovesti do velikih promjena u postojećem ekosistemskom mozaiku planskog područja, pa samim tim i gubljenja velikog broja prisutnih vrsta usljed izmjene i/ili gubitka njihovih staništa. Zbog izgradnje višenamjenske akumulacije, riječni ekosistem će u potpunosti biti zamijenjen jezerskim ekosistemom – dodaje se u Izvještaju.
Zaključeno je i da izgradnja „HE Komarnica“ neće uticati na postojeća naselja niti postojeće objekte. U ovoj zoni ne postoje industrijski kapaciteti, saobraćajnice, privredni objekti ili domaćinstva koja bi bila ugrožena. Kroz privredni razvoj ruralnog područja ekonomski uticaji prepoznati su kao pozitivni.
Očuvanje kanjona „Nevidio“
Ključni kriterijum, presudan u odabiru rješenja kote normalnog uspora od 811 mnm, jeste zaštita kanjona „Nevidio“ i uslov da se ne ugrozi naselje Šavnik, bez obzira na ekonomske benefite odabira više kote normalnog uspora koja bi uslovila veću proizvodnju električne energije.
U Izvještaju se navodi da je u smislu očuvanja zaštićenih geomorfoloških objekata izuzetno bitno da se očuva kanjon „Nevidio“ kao jedan od najznačajnijih fenomena te vrste koji je stavljen pod zaštitu. Iako se na mapi uočava da će buduće jezero zalaziti unutar granica zaštite ovog objekta, preciznim planiranjem je postignuto da jezero dolazi do ulaza u ovaj prirodni dragulj, ali i da nema uticaja po hidrologiju rijeke Komarnice u njemu. Detaljnijom analizom uočeno je da je dno prvog uzvodnog „kazana“ koji se nalazi iznad kote 811 mnv na nešto nižoj nadmorskoj visini, te je logično da će prilikom potpune ispunjenosti budućeg jezera i ovaj posljednji (ili prvi, zavisno da li se posmatra uzvodno ili nizvodno) „kazan“ biti ispunjen vodom do kote od 811 mnv. Stoga se može zaključiti da će postojati minimalni, potpuno neznatni negativan uticaj po dio toka rijeke Komarnice unutra kanjona „Nevidio“.
Podsjećamo, Elektroprivreda Crne Gore AD Nikšić, kompanija u većinskom državnom vlasništvu, uradila je niz istraživanja za potrebe izrade projektne dokumentacije za HE Komarnica. Istraživanja su urađena u saradnji sa Elektroprivredom Srbije (EPS).
Realizacija projekata zasnovanih na obnovljivim izvorima energije aktuelna je punih 14 godina. Od početka uvođenja ovih projekata u energetski sistem Crne Gore, izgrađena su 34 nova objekta za proizvodnju električne energije, i to: 32 male hidroelektrane (mHE) i dvije vjetroelektrane, VE Krnovo i VE Možura.
M.L.
