Sektor zgradarstva u Crnoj Gori karakteriše nizak stepen energetske efikasnosti. Imajući u vidu činjenicu da je potrošnja energije u sektoru domaćinstava i sektoru usluga, a koja se dominantno odnosi na zgrade, u 2019. godini dostigla nivo od 50.26% u finalnoj potrošnji energije, jasno je da je potencijal za unapređenje energetske efikasnosti ogroman, navodi se u analizi NVO Green Home.
Pravni okvir energetske efikasnosti
U dokumentu je analiziran ukupni fond zgrada u Crnoj Gori, a fokus je stavljen na sektor stambenih zgrada u Opštini Pljevlja. Većina preporuka koje su date, kako navode, mogu se preslikati i u ostalim regijama na prostoru Crne Gore.
-Na osnovu analize aktuelne politike evidentno je da je Crna Gora ostvarila visok stepen usaglašenosti pravnog okvira u oblasti energetske efikasnosti sa EU zahtjevima – navodi se u izvještaju.
Međutim, kako se dodaje, potrebno je da ovaj proces bude nastavljen kako bi se odgovorilo na inovirane zahtjeve EU u pojedinim oblastima, a naročitu pažnju u narednom periodu je potrebno posvetiti implementaciji propisanih obaveza.
Potrebno je, navode, da se intenziviraju aktivnosti na izradi nacionalnog energetskog i klimatskog plana (NECP), kao ključnog planskog dokumenta u oblasti energetike i energetske efikasnosti.
-Trebalo bi otpočeti aktivnosti na izradi Strategije za obnovu fonda zgrada, koja predstavlja jedan od najvećih izazova pri implementaciji inovirane EPBD direktive. Realizacija ove aktivnosti u Crnoj Gori planirana je kroz izradu namjenske Studije unapređenja energetske efikasnosti zgrada u Crnoj Gori (nova obaveza shodno Zakonu iz 2019. godine). Ključni korak u izradi predmetne strategije predstavlja kvalitetna statistička baza podataka o energetskim karakteristikama zgrada i potrošnji energije naročito u stambenom sektoru („building stock”). Iako su pravni preduslovi za sertifikovanje energetskih karakteristika zgrada ispunjeni, implementacija u praksi kasni. Neophodno je intenzivirati aktivnosti na finalizaciji softvera i njegovo stavljanje u upotrebu, a što prije svega podrazumijeva organizaciju obuka budućih korisnika – piše u analizi.
Kontrola kvaliteta sertifikata
Paralelno sa ovim, kako navode, potrebno je obezbijediti uslove za kontrolu kvaliteta izdatih sertifikata što je jedan od ključnih zahtjeva EPBD direktive.
-Takođe, u cilju povećanja svijesti korisnika zgrada i transformacije tržišta ka efikasnijim zgradama, potrebno je osmisliti i realizovati program informisanja građana o značaju sertifikata – piše u dokumentu.
Oni pojašnjavaju i da je potrebno animirati aktivnije uključenje jedinica lokalnih samouprava na realizaciji politike energetske efikasnosti i propisanih zakonskih obaveza.
-Jedinice lokalnih samouprava mogu dati značajan doprinos kako unapređenju energetske efikasnosti u svojim objektima (zgrade i komunalne djelatnosti) tako i podizanju svijesti, jer je lokalni nivo bliži i pristupačniji građanima. Kroz inicijative namijenjene gradovima/opštinama (npr. Covenant of Mayors) iste se mogu nametnuti kao nosilac određenih aktivnosti za podršku unapređenju energetske efikasnosti ne samo u objektima u svojoj nadležnosti već i za druge potrošače energije na teritoriji opštine/grada. Podrška Eko fonda treba da bude usmjerena kako na implementaciju mjera energetske efikasnosti koje vode ka smanjenju potrošnje energije u zgradama, tako i na veće korišćenje obnovljivih izvora energije iz sunca, biomase i toplote okoline – piše u analizi.
Visokoefikasni sistemi grijanja
-Nivo ušteda od 30% je moguće postići samo kroz unapređenje energetskih karakteristika omotača bez korišćenja sofisticiranih tehnologija. Dodatne uštede energije (do 30%) mogu se ostvariti prelaskom na visoko-efikasne sistema za grijanje (kotlovi/peći na moderne oblike biomase, toplotne pumpe i dr) – navodi se u analizi.
Kod unapređenja energetske efikasnosti zgrada, pojašnjavaju da prednost treba dati mjerama koje doprinose smanjenju zahtjeva za energijom, naročito kroz unapređenje toplotnih karakteristika omotača objekta, a što se potvrdilo i kroz sprovedenu analizu na primjeru Opštine Pljevlja. Uvođenje efikasnih sistema grijanja i hlađenja, po mogućnosti onih koji koriste obnovljive izvore energije, planirati tek nakon što se smanje potrebe objekta za energijom.
-Opština Pljevlja i druge jedinice lokalnih samouprava mogu dati značajan doprinos implementaciji mjera u zgradama, ne samo u objektima u svojoj nadležnosti već i za druge potrošače energije na teritoriji opštine/grada. Organizovanje programa podrške za sektor domaćinstava u partnerstvu sa finansijskim institucijama (komercijalne banke, Eko fond i dr.) samo su neke od mogućnosti, a Opština Pljevlja već postiže zapažene rezultate kroz projekte koje realizuje – piše u analizi NVO.
Takođe, kako pojašnjavaju, jedinice lokalnih samouprava mogu odigrati važnu ulogu u podizanju svijesti građana, jer su opštinske službe bliže i pristupačnije lokalnom stanovništvu.
-Implementacija mjera energetske efikasnosti u objektima u urbanim djelovima ne rezultira samo uštedama energije, već može dati značajan doprinos i smanjenju zagađenja, naročito u djelovima Crne Gore u kojima se za grijanje koriste čvrsta goriva (drvna biomasa, ugalj i dr.), kao što je Opština Pljevlja i druge opštine na sjeveru Crne Gore – piše u dokumentu.
Razvoj sistema daljinskog grijanja u urbanim djelovima Opštine Pljevlja i drugih crnogorskih opština, koji je u nadležnosti jedinica lokalne samouprave, doprinijeće, kako dodaju, unapređenju energetske efikasnosti i smanjenju negativnog uticaja na životnu sredinu.
-Imajući i vidu ograničene finansijske kapacitete jedinica lokalnih samouprava, projekti ovog tipa čija realizacija zahtijeva izdvajanje značajnih finansijskih sredstava, moraju biti snažnije podržani od strane države. Finalizacija Studije unapređenja energetske efikasnosti zgrada u Crnoj Gori predstavlja ključni korak neophodan za sagledavanje potencijala za unapređenje fonda zgrada u Crnoj Gori i definisanje strategije djelovanja, kako na državnom, tako i na lokalnom nivou – pojašnjavaju u analizi.
Analizu postojećeg fonda stambenih zgrada u Crnoj Gori karakteriše intenzivna izgradnja objekata u Podgorici i primorskom regionu, a što nije slučaj sa sjevernim regionom.
-Stoga u stambenom fondu centralnog i sjevernog regiona Crne Gore i dalje najveće učešće imaju objekti izgrađeni u periodu nakon drugog svjetskog rata, a posebno u periodu 1960-1990. godina. Ako posmatramo samo stambeni fond u opštini Pljevlja, evidentno je da on prati opisane trendove stambene gradnje u sjevernom regionu – navode u izvještaju.
Kako bi procjena mogućih ušteda bila realnija potrebno je uvažiti određene pretpostavke: Ulaganje u određeni broj objekata (uglavnom individualnih) nije isplativo jer se ne koriste ili se koriste povremeno (samo manji period godine) ili su u lošem stanju – 15%. Određeni broj objekata je već u određenoj mjeri saniran (sve ili neke mjere iz paketa su već implementirane) – 15%.
MEEC softver
MEEC softver se bazira na standardu DIN V 18599, što znači da se prilikom izračunavanja energetskog bilansa zgrade primjenjuje integrativni pristup, tj. uzima se u obzir interakcija između omotača zgrade i tehničkih sistema u zgradi.
-Algoritam baziran na DIN V 18599 primjenljiv je za stambene i nestambene zgrade. Proračun energetskog bilansa uključuje energiju za grijanje, hlađenje, ventilaciju, pripremu sanitarne tople vode, rasvjetu i potrošnju ostalih uređaja i opreme – navode u dokumentu.
Prir. M.L.
Izvor: NVO Green Home
