Razvoj vještačke inteligencije (AI) bilježi istorijski uzlet, a nova analiza otkriva da taj napredak dolazi sa ozbiljnim ekološkim troškovima. Prema zajedničkom izvještaju Svjetske alijanse za uporednu analizu (World Benchmarking Alliance WBA) i Međunarodne unije za telekomunikacije (International Telecommunication Union ITU), emisije ugljen-dioksida četiri vodeće svjetske kompanije koje se bave AI tehnologijama – Amazon, Microsoft, Alphabet (Google) i Meta – povećane su u prosjeku za 150% u periodu od 2020. do 2023. godine.
Glavni uzrok ovog skoka leži u sve većim energetskim zahtjevima data centara – masivnih objekata koji omogućavaju funkcionisanje digitalnih servisa, uključujući aplikacije bazirane na vještačkoj inteligenciji. Ti centri troše ogromne količine električne energije za pokretanje računara visokih performansi i njihovo hlađenje, što značajno povećava emisije gasova sa efektom staklene bašte.
Primjera radi, Amazon je zabilježio najveći porast operativnih emisija – čak 182% više u odnosu na 2020. godinu. Microsoft slijedi sa povećanjem od 155%, dok su Meta i Alphabet zabilježili rast od 145%, odnosno 138%.
Izvještaj pod nazivom Greening Digital Companies 2025 analizirao je ponašanje 200 vodećih digitalnih kompanija u svijetu u pogledu emisija i klimatskih obaveza. Jedan od ključnih nalaza je da su data centri, kao „srce“ digitalnog svijeta, povećavali potrošnju električne energije u prosjeku za 12% godišnje u periodu od 2017. do 2023 – što je četiri puta brže od globalnog prosjeka rasta potrošnje električne energije.
U izvještaju se upozorava da najintenzivniji AI sistemi, ukoliko se nastavi ovakav trend razvoja, mogu godišnje emitovati i do 102,6 miliona tona ekvivalenta ugljen-dioksida, što je više od ukupnih emisija mnogih srednje razvijenih zemalja.
Uprkos ovim zabrinjavajućim podacima, izvještaj ističe i određene pozitivne pomake. Sve više kompanija donosi ciljeve za smanjenje emisija i prelazi na korišćenje energije iz obnovljivih izvora. Tokom 2023. godine, 23 kompanije su u potpunosti poslovale na obnovljivoj energiji, dok je 49 njih objavilo posebne klimatske izvještaje, što pokazuje rastući stepen transparentnosti.
Takođe, povećava se svijest o tzv. „Scope 3“ emisijama – to su indirektne emisije koje nastaju duž lanca snabdijevanja i korišćenjem proizvoda od strane krajnjih korisnika. Broj kompanija koje postavljaju ciljeve za smanjenje ovih emisija porastao je sa 73 na 110 u svega tri godine.
Skoro polovina analiziranih firmi sada ima zacrtan cilj postizanja neto-nultih emisija – 41 do 2050. godine, a njih 51 i prije tog roka.
Kako se približava klimatska konferencija COP30, ITU i WBA pozivaju na jaču verifikaciju klimatskih podataka, ambicioznije izvještavanje o emisijama i veću saradnju između sektora, kako bi se ubrzala dekarbonizacija digitalnog sektora.
U fokusu je inicijativa Green Digital Action, koja teži da klimatski ciljevi u potpunosti odraze uticaj digitalnih tehnologija, posebno vještačke inteligencije, na globalnu životnu sredinu.
Od momenta njenog kreiranja, vještačka inteligencija obećava revoluciju u svim sferama života – od zdravstva, preko obrazovanja, do zaštite životne sredine – te je stoga ključno da njen razvoj ne postane nova prijetnja za klimu. Digitalna transformacija i zelena tranzicija moraju ići ruku pod ruku. Jer bez odgovorne upotrebe energije, podaci koje AI analizira mogli bi da ostanu zapisani u pregrijanom i destabilizovanom svijetu.
J.M.
